بعضِیها در اِینجا نظر
دادهاند که «إنّک رجل مُضارّ» و «علِیٰ
مؤمن»، اِین دو کلام تفصِیل و شرح کلام
پِیامبر هستند، نهاِینکه خود کلام پِیامبر باشند؛ ِیعنِی
کلام پِیغمبر همان «لا ضرر
و لا ضرار» است، ولِی راوِی در
اِینجا «علِیٰ
مؤمن» را هم اضافه کرده است، چون دِیده است
که مقام، مقام مسلمانها و مؤمنِین است.
[اما اِین نظر صحِیح
نِیست؛ چون روات] در مقام بِیان کلام پِیغمبر و بِیان قاعده
هستند و اضافه کردن قِید، با آن منافات دارد. ِیک وقت
کسِی مِیخواهد خبرِی را نقل کند، کم کردن آن خبر اشکال
ندارد، مثلاً اِینکه آن فرد آمد و اِین حرف را به پِیغمبر زد و
پِیغمبر آن جواب را به او دادند و اِین حرفها را زدند و اِینطور
شد و... [را خلاصه کند]؛ ولِی ِیک وقت شما کلام پِیغمبر را
نقل مِیکنِید، و نقل کردن کلام پِیغمبر دقّت مِیخواهد،
لذا وقتِی مثلاً پِیغمبر مِیفرماِید: «ِیک درخت به تو
مِیدهم»، راوِی نمِیتواند بگوِید که پِیغمبر فرمودند: «ده تا
درخت به تو مِیدهم!» روات در نقل کلام پِیغمبر اعتنا داشتند که خصوص آن
معناِی ضبطِی را لحاظ بکنند.
بنابراِین اِینکه ما
بگوِیِیم: «”إنّک رجل
مضارّ“ و ”لا ضررَ و لا ضِرارَ علِیٰ مؤمن“ را خود راوِی از خودش در مقام شرح اضافه کرده است»
خِیلِی بعِید است. همچنِین اِینکه ِیک راوِی
امثال زراره ِیا عبدالله بن بکِیر بگوِید که پِیغمبر فرمودند:
«ضرر و ضرار بر مؤمن نِیست» قابل قبول
نِیست، گرچه فرض کنِیم که «بر مؤمن
نِیست» کلامِی است که خِیلِی مفِید نِیست
ِیا افادهاش کم است ِیا بحث و فرعِی بر آن مترتّب مِیشود
ِیا نمِیشود، ولِی انتساب اِین کلام به پِیغمبر و
اِینکه راوِی اِین را از خودش اضافه کرده است خِیلِی
بعِید است. بله، ممکن است اشتباهاً کم کرده باشد. البته بعداً مِیگوِیِیم
که اصل مُحکَّم در مسئلۀ زِیادت و نقصان چِیست؟ بنابراِین
رواِیت ابنبکِیر با رواِیت ابنمسکان تفاوت چندانِی نداشته و
هر دوِی اِینها از زراره نقل شده و زراره هم از امام باقر نقل کرده است؛
فقط تفاوت در شرح دارند.
رواِیت سوم از من
لا ِیحضره الفقِیه به نقل از أبِیعبَِیدة
الحذّاء
در اِین بحث ِیک
رواِیت دِیگر است که آن را شِیخ صدوق در من
لا ِیحضر از