اِین لا ضرر و لا ضرار از باب مجاز است ِیا از باب غِیر مجاز است، دِیگر به او مربوط نِیست، بلکه به متفاهم عرفِی و ذوق و سلِیقۀ هر شخصِی برمِی‌گردد که چگونه از محاورات استفاده مِی‌کند. چه‌بسا ممکن است منظور افراد از لا ضرر و لا ضرار معناِی مجازِی باشد، مانند: رأِیتُ أسدًا فِی الحمام؛ و چه‌بسا ممکن است منظور از لا ضرر و لا ضرار همان معناِی اصلِی باشد، منتها آن معناِی نهِیِی به دلالت تلازم بِین آن معنا و معناِی نفِیِی باشد. بنابراِین از اِین نقطه‌نظر هم کلام لغوِی حجّت نِیست.

اضافه بر اِین، بعضِی از افراد مانند سِیوطِی و امثال‌ذلک از اِین لا ضرر و لا ضرار استفادۀ نهِی و تحرِیم نکرده‌اند و اِین قاعده را در بسِیارِی از ابواب فقه مطّرد مِی‌دانند[1] که قطعاً با دلالت تحرِیمِی و نهِی به اِین معناِیِی که آقاِیان کرده‌اند در تنافِی است.

استدلال شِیخ‌الشرِیعه به دلالت «لا ضرر و لاضرار علِیٰ مؤمن» بر معناِی تحرِیم

مطلب دِیگرِی هم مرحوم شِیخ‌الشرِیعه مِی‌فرماِیند:

در بعضِی از رواِیات (که اِیشان اِین رواِیت را ترجِیح مِی‌دهند) دارِیم: «لا ضرر و لا ضرار علِیٰ مؤمنٍ»[2] که در اِینجا به مناسبت و تطبِیق بِین صغرِی و کبرِی ـ که لا ضرر و لا ضرار علِیٰ مؤمنٍ است ـ چون جهت اِیمان در اِینجا لحاظ شده است، دِیگر معناِیش نمِی‌تواند معناِی نفِی ضرر باشد: «ضررِی بر مؤمن نِیست» درحالتِی‌که ما در خارج مِی‌بِینِیم که ضرر بر مؤمن هست! ِیا «ضرارِی بر مؤمن نِیست» درحالتِی‌که ما در خارج مِی‌بِینِیم که ضرارِی بر مؤمن هست!

پس قِید «علِیٰ مؤمنٍ» قرِینه مِی‌شود که معنا و منظور از لا ضرر، «لا تضرّوا» و نهِی است: «بر مؤمن ضرر روا مدارِید و مؤمن را اذِیت نکنِید!» که اِین معنا به مناسبت بِین «علِیٰ مؤمنٍ» و «لا ضرر» معناِی تحرِیمِی است.[3]

نقد استدلال شِیخ‌الشرِیعه

اشکالِی که در اِین‌صورت به اِیشان وارد مِی‌شود اِین است:

اولاً خود شما قبول ندارِید که «علِیٰ مؤمنٍ» در اِین قاعده آمده است، بلکه شما

[1]. تنوِیر الحوالک، سِیوطِی، ص 556.

[2]. الکافِی، ج 5، ص 294.

[3]. قاعدة لاضرر، شِیخ‌الشرِیعة، ص 26.