و آزمايش شدن وسيله پاكى آن گرديده است، پس بايد انسان شرافت و بزرگوارى را با پذيرش اين ويژگيها بپذيرد، و از مرگ پيش از فرا رسيدن آن دورى كند، و در كوتاهى روزهاى عمر و اندك بودن اقامت در اين سرا دقت كند تا موقعى كه به منزلى در عالم آخرت منتقل شود، و بايد براى آن سرا و نشانه‌هاى ورود به آن كار كند، پس خوشا به حال آن كه قلبى سليم دارد و راهنماى خود را پيروى مى‌كند و از گمراه كننده دورى مى‌جويد، با توجه كردن به ارشاد هدايت كننده و تبعيت از فرمان او، راه سلامت را دريافته و پيش از آن كه درهاى آن بسته و وسيله‌هاى آن قطع شود به منزلگاه سعادت و هدايت بشتابد، باب توبه را باز كند و ننگ گناه را از خود بزدايد.

چنين شخصى در راه راست گام نهاده و به جادّه پهناور حقيقت راه يافته است.»

[شرح‌]

(50682- 50665) امام (ع) در آغاز اين خطبه از باب مجاز، لفظ «عدل» را به جاى «عادل» آورده است، يعنى لازم را ذكر و ملزوم را اراده فرموده است.

(جريان عدل در سراسر عالم هستى) خداى متعال نظر به علم و آگاهيش بر همه چيز، حكومت و قضايش عادلانه است و هر دستورى كه صادر مى‌فرمايد بر طبق نظام كلى آفرينش و حكمت بالغه اوست، و اين مطلب شامل تمام موجودات مى‌شود زيرا همه چيز به فرمان او به وجود مى‌آيند، در اين جا شارح اشكالى را كه براى بعضى در مورد همگانى بودن عدل به وجود مى‌آيد پاسخ مى‌گويد: اشكال آن است كه در عالم طبيعت امور جزئى وجود دارد كه شرّ به شمار مى‌آيند و بر حسب صورت ستم است (افراد ستمگر، باد، طوفان، زمين لرزه‌ها)، جواب آن است كه اينها شرّ و فساد مطلق نيستند بلكه هر كدام نسبى است يعنى نسبت به بعضى از امور و