در اين عبارت بر خلاف قبل كه سرگذشت مطلق امتهاى گذشته را مورد پند و
اندرز ياران خود قرار داده بود، جامعههاى خاصى را مورد عبرت قرار مىدهد و
مىفرمايد از احوال مؤمنان زمانهاى گذشته كه همزمان با پيامبران پيشين بودند پند
بگيرند، زيرا آنها پيوسته در رنج و شكنجه و آزمايش و امتحان به سر مىبردند و با
تحمل سختيها مىكوشيدند دين خود را حفظ كنند و نفوس خود را از آلودگيهاى فساد
روزگار به دور دارند فرعونها و طاغوتهاى زمان آنان را بردگان خود مىخواندند و با
شكنجههاى طاقت فرسا آنها را معذّب مىكردند، مثل يوسف كه در آغاز زندگى آن چنان
گرفتار بلا شد و نيز موسى و هارون و مؤمنان بنى اسرائيل در شدايد و سختيها دچار
بودند كه حضرت مىفرمايد: فراعنه آنان را عذاب مىكردند و زندگى را بر ايشان تلخ
كرده بودند و به اين طريق دورانها را گذراندند تا موقعى كه با سلامت روح از بوته
امتحان بيرون آمدند. و با نشان دادن صبر براى نگهدارى دين، لياقت و استعداد افاضه
رحمت الهى را پيدا كردند از اين رو خداوند رحمت خود را شامل حال آنان فرمود و
ايشان را از تنگناهاى بلا به فراخناهاى نجات رهايى بخشيد و از درههاى هولناك ذلت
به بلنداى عزت اوجشان داد و بيم و هراس آنان را به حالت امن و آسايش مبدل كرد، كه
خداوند در قرآن اين امر را به آنها خاطر نشان مىفرمايد:
«وَ إِذْ نَجَّيْناكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ،
يُذَبِّحُونَ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ وَ فِي ذلِكُمْ بَلاءٌ
مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ وَ إِذْ فَرَقْنا بِكُمُ الْبَحْرَ ...[1] بقره» و نيز پيش از اين دورانها، آنچه
كه براى پيروان حضرت نوح و ابراهيم و ديگران جريان داشت.
[1] سوره بقره (2) آيه (49) و قسمتى از آيه (50)، يعنى: و به ياد
آر هنگامى كه شما را از ستم فرعونيان نجات داديم كه از آنها سخت در شكنجه بوديد تا
به حدى كه پسران شما را كشته و زنانتان را براى كنيزى نگاه مىداشتند و اين بلاء و
امتحانى بزرگ بود و ياد كنيد وقتى كه براى نجات شما دريا را شكافتيم ...