(43601- 43594)

قذفا بغيب بعيد،

قذفا مصدر جانشين حال است، و فعلش محذوف است يعنى شيطان كه اين حرفها را گفت در حالى بود كه از روى تخمين از آينده دور و پنهان سخن مى‌گفت چنان كه خداوند مى‌فرمايد: «وَ يَقْذِفُونَ بِالْغَيْبِ مِنْ مَكانٍ بَعِيدٍ.» [1]

مفسران گفته‌اند: غيب در اين عبارت به معناى ظنّ و گمان است اما اين درست نيست به دليل اين كه اطلاق لفظ غيب بر ظنّ مجاز است و موقعى لفظ حمل بر مجاز مى‌شود كه حقيقت جا نداشته باشد اما در اين جا مانعى براى معناى حقيقى آن نيست زيرا معناى حقيقى غيب چيزى است كه از نظر مردم پنهان باشد و آن را ندانند پس اظهار مطلب در باره هر چه كه نمى‌دانند قذف به غيب شمرده مى‌شود، و چون ابليس امورى را ادّعا مى‌كرد كه نمى‌دانست در آينده انجام خواهد داد يا نه، از اين بابت ادعاهاى وى را انداختن شيئى نامحسوس از جاى بسيار دور خوانده‌اند، اما جمله بعد در نسخه سيد رضى، بظنّ مصيب، نقل شده، يعنى: از روى گمان درست، اما در بيشتر نسخه‌ها بظن غير مصيب، آمده كه اين وجه با عبارت قبل بغيب بعيد مناسبتر مى‌آيد، زيرا آنچه كه از پنهانى دور گفته مى‌شود گمان درستى آن كمتر است.

اكنون اگر سؤال شود كه چرا حضرت حرفهاى شيطان را گمان نابجا و غير مصيب خوانده است با آن كه وى پيوسته مقاصد شوم خود را عملى كرده و به گمراه كردن مردم اشتغال دارد چنان كه خداوند نيز مى‌فرمايد: «وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ» [2]، در پاسخ چند وجه مى‌توان بيان كرد.

1- منظور از ظنّ غير مصيب، عدم علم است چون آنچه معمولا درست در مى‌آيد، علم و يقين است نه مظنّه و گمان پس معناى سخن حضرت آن است‌

[2] سوره سباء (34) قسمتى از آيه (19) يعنى: و ابليس گمان باطل خود را سخت به صدق و حقيقت در نظر مردم جلوه داد، پس او را پيروى كردند.