بطورى كه از آيات قرآن بر مى‌آيد سركشى شيطان و تكبر و مباهات ورزيدن او بر آدم به علت توجه به اصل و ماده خلقتش بود كه آدم از خاك و او از آتش آفريده شده است به دليل اين كه در سوره اعراف (3) آيه (21) از قول وى نقل مى‌شود كه گفت: «قالَ ما مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ^ [1]» و در سوره بنى اسرائيل مى‌گويد: «أَ أَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِيناً [2]» و در جاى ديگر: «قالَ لَمْ أَكُنْ لِأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ [3]» و اين كه حضرت وى را امام متعصبان شمرده از اين بابت است كه او منشاء پافشارى در غير حق و پيشقدم در تعصب بى‌مورد بوده است. امام تعصب در راه حق از صفات پسنديده شمرده مى‌شود چنان كه در روايت آمده است العصبيّة فى اللَّه تورث الجنّة و العصبّية فى الشيطان تورث النّار، پافشارى در راه خدا سرانجامش بهشت و تعصب در مسير شيطان نتيجه‌اش آتش دوزخ است. و نيز شيطان پيشتاز گردنكشان و متكبران است به دليل اين كه در تكبر ورزيدن و فخر و مباهات كردن بر آدم ابو البشر، بر تمام متكبران تقدم داشته است، و نيز مى‌فرمايد: او پايه عصبيت را بنا كرد و تعصبهاى نارواى بقيه افراد جامعه كه به اصل و نسب و ريشه خود مى‌نازند بر همين منوال است.

(43372- 43368)

و نازع اللَّه رداء الجبريه:

شيطان به سبب تكبر و خود بزرگ بينى‌اش در مقابل عزت و عظمت الهى به نزاع برخاست چنان كه گذشت.

واژه‌هاى منازعه و رداء به عنوان استعاره به كار رفته است.

(43376- 43373)

و ادّرع لباس التّعزّز،

در اين عبارت تكبر و به خود باليدن ابليس را تشبيه‌

[2] سوره بنى اسرائيل (17) آيه (60) يعنى: آيا سجده كنم در برابر كسى كه او را از گل آفريدى؟

[3] سوره حجر (15) آيه (32)، يعنى: آيا سجده كنم در برابر بشرى كه وى را از گل و لاى كهنه آفريدى؟