يكى از آنها جوهر و بقبه عرض هستند و راه پيدايش اين اجناس بدين گونه است كه بجز وجود ذات بارى تعالى وجود همه موجودات غير از ماهيتشان مى‌باشد، و اين موضوع با برهانهاى قاطع در فلسفه به اثبات رسيده است، حال بخشى از اينها ماهيتشان چنان است كه هر گاه وجود يابد نيازى به موضوع و محلّى ندارد، اين گروه را جوهر مى‌نامند و بخش ديگر بر عكس آن است يعنى هر گاه بخواهد وجود يابد نياز به محلّ دارد و اين گروه را عرض مى‌گويند و عرض را در نه قسم منحصر ساخته‌اند كه عبارت است از كمّ، كيف، اضافه، اين، متى، وضع، ملك، ان يفعل و ان ينفعل، اين عرضهاى نه‌گانه را به ضميمه جوهر مقولات عشر و اجناس عاليه مى‌نامند. هم اكنون به تعريف اينها مى‌پردازيم تا معلوم شود كه چگونه بارى تعالى متّصف به اعراض نمى‌شود، تعريف جوهر را در بالا روشن ساختيم:

كم يا مقدار، عرضى است كه در ذات خود تساوى و عدم آن را مى‌پذيرد و قابل تقسيم مى‌باشد و اين خصوصيات به سبب آن (كم) بر جوهر عارض مى‌شود، تعريف كيفيت و اقسام گوناگون آن قبلا ضمن شرح همين خطبه توضيح داده شد.

اضافه حالتى است كه براى جوهر به سبب قرار گرفتن در برابر جوهر ديگرى پديد مى‌آيد و بدون مقايسه با آن پيدا نمى‌شود مانند: ابوّت و بنوّت، پدرى و فرزندى، تعريف و اقسام اين نوع عرض را هم در مباحث گذشته بيان داشتيم.

اين، وضعيّتى براى جسم مى‌باشد كه از قرار گرفتن وى در مكان و نسبتش به آن حاصل مى‌شود.

متى عبارت است از موقعيت نسبت شيئى به زمان خود و قرار گرفتن در آن يا در طرفى از زمان كه تعبير به «آن» و لحظه مى‌شود.