در هر حال تركيبى با يكى از آنها است، امّا از حيث مرتبه؛ با حكم جمعى است؛ و امّا از حيث ظهور وجودى؛ با اوّليّت و احاطه است. پايان سخن حضرت شيخ قدس سره.

73/ 5 سپس (گوييم:) حكم در آخر به واسطه اغلب آن‌چه حكمش از اسماء استقرار مى‌يابد است و آن جز عين آن‌چه كه حكم اوّليّت در نخست برايش- در هر مرتبه‌اى كه مى‌خواهد باشد- ثابت شده نيست، چون گفته شد خاتمه عين سابقه و انجام همانند آغاز است، و در بين مبدأ و غايت؛ آن‌چه كه اوّل صفت اغلبيّت بوده- بر آن‌چه مشارك او در ظهور از اسماء است- به دست مى‌آيد، و اين به دست آوردن از حيث اثربخشى بعضى حقايق و اثرپذيرى بعضى ديگر- در بين دو طرف- مانند ظهور حرارت و گرمى در آب؛ از اثربخشى آتش مجاور آن؛ و در بدن و مزاج سرد؛ از ملازمت پيوسته و دائم، برخوردن غذاها و دواهاى گرم و حارّ مى‌باشد.

74/ 5 از اينجا بسيارى از رازهاى ارتباط بين حق و عالم- به اعتبار باطن بودن بعضى حقايق و اسماء و ظاهر بودن بعض ديگر و همين‌طور نقص و كمال- دانسته مى‌شود، و نيز راز بيان الهى كه: لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ، يعنى: امروز پادشاهى كراست؟ خاص خداى يگانه چيره و غالب است (16- غافر) دانسته مى‌شود، براى اين‌كه نسبت پنهان بودن و آشكار بودن مانند شب و روز است كه به نيروى يكى از آن دو؛ ديگرى در احكام و آثار ضعف و سستى مى‌پذيرد، ولى در مقام سلطنت و غلبه باطن- مطلقا- نه خانه‌اى بر حال ظاهرش باقى مى‌ماند و نه شهرى، و يا گوييم: در مقام علم؛ به استناد دو عالم به حجاب‌هاى چهارگانه مرتبه جمع كه عبارت از مقام الوهيت است؛ دانسته مى‌شود كه هيچ حكمى جز حكم خداوند يگانه چيره و غالب نمى‌باشد.

سئوال دوم از چه چيز انسان پديد آمده‌

يعنى از كدام مرتبه از مراتب وجود و تجلى ربانى وجودش تعيّن يافته است؟ 75/ 5 جوابش اين‌كه: او از شطر (پاره و بخش و جهت) وجودى است كه به واسطه تعيّنى كه جامع تمام تعيّنات است و به زودى بوى وجود (خارجى) را خواهد شنيد امتياز دارد، و اين‌