تحقق و ثبوت سرّ فرديّتى است كه ظهور نتيجه موقوف بر اين سرّ مى‌باشد.

884/ 4 و از اين جهت بود كه گفتيم: هيچ اثرى در ظاهر- جز به واسطه باطنى كه در آن است- نمى‌باشد، و از اين اصل تربيع كه حاوى تثليت‌[1] است در بروج فهميده مى‌شود؛ به طورى كه مشتمل بر چهارم قسم- براى چهار طبع- مى‌باشد كه يك از آنها شامل سه بخش است: منقلب و ثابت و دو جسدين- يعنى داراى دو جهت- مانند حدود سه‌گانه قياس (منطقى) و احكام آنها (بروج) مشتمل بر چهار فصل است كه هر يك از آنها داراى آغاز و انجام و ميان است، و حقايق آنها هم مانند عناصر چهارگانه بر چهار (استوار) است، پس از آن؛ راز استوا و استيلاى حقايق الوهى در عرش با تمام ظهور احكام آنها از عرش؛ و نيز راز پنهان ماندن حقايق و ظهور حكم آنها در صورت عرش و آن‌چه كه عرش حاوى آن است دانسته مى‌شود؛ تا فرديّت كه حكايت كننده و مماثل و مانند اصل توجه به ظهور كمال اسمائى است تحقّق و ثبوت يابد و اين‌كه اثر به واسطه باطن اسماء علمى در ظاهر اعيان صورى كونى مى‌باشد، و نيز راز حمل عرشى و حاملان (دانسته مى‌شود) كه حمل عبارت است از توجه اسمائى الهى كه (حركت غيبى آن در عرش پايان يافت) ظاهرش در عرش تماميت پيدا كرد، و حاملان در مطّلع (يعنى در حقيقت و سرّ) عين اسماء چهارگانه الهى‌اند و در باطن صورت‌هاى نورانى ملكى آنها؛ و در ظاهر قواى طبيعى كلى آنهايند تا اين اعتبار آن‌چه را كه عرش حاوى آن است فراگير باشد.

فصل چهارم از فصول باب كه پايان دنباله مطالب پيشين است‌

885/ 4 و آن نكته عالى و شريفى است در موضوع «دور» و بيان آن مقدماتى دارد كه حضرت شيخ قدس سره در تفسير آيه مباركه «مالك يوم الدين» در تفسير خود گفته:

[1] - در اصطلاح نجوم تربيع آن است كه ميان دو ستاره سيار يك چهارم دوره فلك يعنى سه برج فاصله باشد، و نيز حالتى است از ماه كه يك چهارم آن روشن باشد يعنى نصف نيم كره آن را مردم در زمين ببينند و اين حالت در شبهاى هفتم و بيست و يكم هر ماه قمرى پيدا مى‌شود، و تثليث يعنى ميان دو ستاره يك سوم دوره فلك؛ يعنى چهار برج فاصله باشد. م