632/ 4 پس حاصل از اين بيانات اين‌كه امر وحدانى الهى كه خداوند فرموده: وَ ما أَمْرُنا إِلَّا واحِدَةٌ، يعنى امر ما بيش از يكى نيست (50- قمر) در فرود آمدنش به موجب: وَ أَوْحى‌ فِي كُلِّ سَماءٍ أَمْرَها، يعنى: در هر آسمانى امر خودش را وحى كرد (12- فصّلت) براى اثبات حكم وحدت و حفظ صورت آن در عرش- به حسب آن وحدانى- و در كرسى- به حكم تفصيل و كثرت- بخش به امر و نهى شد، لذا امر؛ حافظ و نگهدار وحدت- در فرود آمدن به كثرت- است و نهى، حامل بر مراعات و محافظت آن به واسطه بازگشت و بالا رفتن از عين كثرت به عين وحدت مى‌باشد. و چون اساس كار دو جهان بر اين دو حكم- يعنى فرود آمدن و بالا رفتن- است و بازگشت‌گاه اين دو حكم هم اين دو اصل- وحدت و كثرت- مى‌باشد؛ و قيام مقصود از آن دو به اين دو قدم- يعنى امر و نهى- است؛ لذا از اين معنى به دو قدم اشاره و كنايه كرده‌اند، پس اين كرسى كريم محل استوا و استيلاى اسم «رحيم» مى‌باشد، هم چنان كه عرش معيّن (شده) براى عين زمان مظهر اسم «دهر» و محل استوا و استيلاى اسم «رحمان» است. پايان سخن او (فرغانى).

633/ 4 و چون اين رازها به ثبوت و تحقق رسيد و انوار آنها به درخشش درآمد؛ از آن چه ما گفتيم روشن مى‌شود كه صورت كرسى و روح و حركت آن از حق تعالى و به او ظاهر و آشكار مى‌شود، چون ظهور جز به واسطه تجلى احدى او- كه به حسب تفاوت قوابل و مراتب آنها متفاوت است- نمى‌باشد.

634/ 4 حضرت شيخ قدس سره در كتاب نفحات گويد: اسباب اثربخشى و شرطهاى تسخير از جانب هر اثربخشى و هر تسخير شده‌اى بستگى به احكام سرّ جمع دارد، و سرّ جمع در اين مقام عبارت است از حكم مقدّرى كه بين اعداد اشياء مسخر شده مشترك است.

و تعيّن اوّل عبارت است از اصل و معدن هر تعيّنى، و هيچ حكمى نه براى جعل در امتياز اين تعينات و اعيان و نه در احكام آن‌ها كه آن را خصوصيت هر عينى از آن‌ها اقتضا مى‌كند نمى‌باشد، لذا از تعيّنات گاهى تعبير به شئون و اعيان ذاتى مى‌شود و گاهى به اعيان ممكنى كه عبارت از مفاتيح غيب وجودى و كنز جودى (گنجينه بخشش و عطا)، كه به ذات و احكام خودشان خصوصيت آن‌چه را كه به حضرت ربانى (وجوب) و مقام امكانى نسبت داده‌