مى‌شود معيّن و مشخص مى‌سازند، چون در آن‌جا امر سوّمى جز مرتبه وجوب و امكان- كه آن‌چه گفتيم انتساب به آن مى‌يابد- نمى‌باشد. پايان سخن حضرت شيخ قدس سره.

635/ 4 و گفتيم: آن‌چه از مراتب اسمائى و مظاهر امكانى كه گفتيم يا به واسطه انتساب تأثير و اثربخشى است ظاهرا به مظاهر روحانى و يا طبيعى از حيث سبب عادى؛ و يا از حيث شرط بودن در اعداد؛ و يا نيز از حيث خصوصيت مظهريّت حق تعالى پس از تأثير آن‌ها است حقيقتا در ظهور. و يا به سبب انتساب خصوصيت اثر و تعيّنش به آن- نه ظهورش- و يا به علّت انتساب ظهور اثر به تجلى احدى كه در مظهريتش ظاهر است، و اين همان‌گونه كه گذشت حق و درست است.

636/ 4 و ما تأثير حركت عرش ظاهرى- يعنى حسّى- و روح آن؛ يعنى عقل اول و صورت مثالى مظهرى آن را بدان سخن اضافه مى‌كنيم، اين است كه ارواح عالى از حيث مظاهر مثالى‌شان در تعيّن اجسام بسيط اثر مى‌گذارند، بنابراين مظاهر را در آن و يا صورت جسمى آن (اجسام بسيط) مدخلّيتى است، و تمامى اين‌ها در كتاب مفتاح الغيب گفته آمده كه:

مظهر قدرت حق و آلت حكمتش در فعل او؛ نسبت او است، و محل ظهور راز قبض و بسط (گرفتن و دادن) و آشكار كردن و پنهان نمودن و كشف و حجاب صورى نسبى كه بدان آن‌چه را كه بيان داشتيم انجام مى‌دهد- نه مطلقا- عرش است. پايان سخن حضرت شيخ قدس سره.

637/ 4 و بر ما اشكالى وارد نيست كه براى روشن شدن رازهاى آن؛ دسته‌اى از قواعد اشراقى را بيان كنيم كه زمينه‌ساز نفوس محجوبان باشد، باشد كه مدت زمانى ذهن و ذوق‌شان را مشغول بدارد.

قاعده نخستين‌

638/ 4 حق تعالى از جهت حب و عشق اصليش- به واسطه تجلى كمالى اسمائيش- به ويژه از حيث جود و دهش ذاتيش؛ اقتضاى ظهور اثر از خود را دارد، و اين مقدمه واحد نتيجه نمى‌بخشد مگر آن‌كه بدان طلب قابلى به زبان استعداد حالى را بيفزائيم، و اين همان چيزى‌