شكل و اخلاقش تابع تخيل پدر و مادر است در حال بسته شدن نطفه- به حسب مقاومت بين تخيّل آن دو- و آنان در اين‌باره داستان‌ها و تجربياتى دارند و براى اين امر قاعده و قانونى وضع كرده و گفته‌اند: هركس كه مى‌خواهد فرزندش بر شكل مخصوصى باشد؛ صورت او را بر صفحه‌اى نقش كرده و در هنگام نزديكى مقابل خود بگذارد تا وقت بسته شدن نطفه بدان ناظر باشد، و هركس كه مى‌خواهد فرزندش بر خلق و خوى مخصوص و يا صفت مخصوصى از علم و يا عمل و يا غير اينها باشد؛ هنگام بسته شدن نطفه بايد آن را تخيل نمايد و- نيز- نر و ماده بودن هر يك را كه مى‌خواهد تخيّل كند.

547/ 4 تمام اينها بر اساس اين قاعده است كه هرچه در وجود عينى (خارجى) ظاهر مى‌گردد؛ سايه و مثالى است كه حكايت از آن‌چه تعيّنش در مراتب روحانى و مثالى و علمى معنوى پيشى داشته مى‌كند، براى اين‌كه برانگيخته از تجلى ذاتى- كه تجلى حبّى كمالى اسمائى است و به ذات قدسى خود در خواست ظهور را از جهت فعلى وجوبى دارد- حقايق كونى ذاتى‌اند كه به زبان استعداد درخواست قبول و انفعال را دارند، و از دو مرتبه و به موجب دو درخواست؛ نفس رحمانى كه عبارت از «عما» است تعيّن يافت، و به اين؛ فرديت نخستين بين غيب و شهادت و جمع بين آن دو تحقق و ثبوت يافت، و اين در تمام مواليد سريان پيدا كرد، از جهت روح؛ به واسطه قلم و لوح (نر و ماده) و از جهت جسم كلى؛ به واسطه عرش و كرسى، و مقام جامع بين آن دو؛ به واسطه آدم و حوا، چنان‌كه خداوند فرموده: سُبْحانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْواجَ كُلَّها، يعنى: منزه است آن‌كه همه جفت‌ها را بيافريد (36- يس) وَ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ خَلَقْنا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ‌، يعنى: همه چيز را دو صنف آفريديم باشد كه پند گيريد (49- ذاريات).

اصل سيزدهم در تعيّن معقول بودن مرتبه جسم كل و صورت عرش‌

548/ 4 گوييم: بعد تعيّن معقوليت مرتبه طبيعت در معقول بودن مرتبه هباء؛ معقوليّت مرتبه جسم كل تعين مى‌يابد، يعنى كلى‌اى كه نخستين صورتى كه تعيّن آن در آن جسم ظاهر گشت‌