تمايل به مقام وسط و يا وجوب مى‌باشند، و حقايق مؤمنان و اوليا داخل در دايره هدايت‌اند و به حسب اين ميل استعدادهايشان در قبول نور هدايت تفاوت پيدا مى‌كند، پس همه اين حقايق الهى و كونى شئون ذاتى و از اعتبارات واحديت مى‌باشند.

64/ 4 و نيز بدان كه اين مرتبه «عمائى» مرتبه‌اى است كه در آن حق تعالى به صفات خلق ظاهر شده و از مرتبه اختصاصى خود كه مقام وجوب است فرود مى‌آيد، و در اين مرتبه است كه هرچه به خلق- از خنده و خوشحالى و تعجّب و دودلى و غير اينها- نسبت داده مى‌شود به حق تعالى نسبت مى‌يابد، و در اين مرتبه است كه در آن خلق به صفات پروردگارش- در مقام رهايى از قيدهاى كثرت- ظاهر مى‌گردد، مانند درمان كردن كور و پيس و زنده كردن مرده و اتصاف به صفات حقى و سبحانى‌[1] و غير اينها، و اين تجلى دوم وجودى ظاهرى در اين مرتبه «عمائى» سارى بوده و ظاهر به صورت تربيت (پرورش) و اصلاح مى‌باشد نسبت به حقايق اسمائى- به واسطه آشكار كردن آثار آنها در موجودات- و نسبت به حقايق كونى و وجودى- به واسطه آشكار كردن احكام آنها به اضافه كردن وجود عينى به آنها- و اين برزخ به اعتبار اجمالى آن عين حقيقت انسانى كمالى است كه عبارت است از ميزان حقيقت كمال و واقع اعتدالى كه از حيث اين اجمال؛ حقايق هفتگانه اصلى و حقايق كاملان از انبيا و اوليا- غير پيغمبر ما- : در آن مندرج است، چون پيغمبر ما 6 داراى تعيّن اول است كه اختصاص به اكمل بودن دارد.

دنباله باقى مانده در تقسيم مراتب كلى كه در اين مرتبه دوم از هم امتياز دارند

65/ 4 حقايق معنوى يا اختصاص به حق دارند- مانند الوهيت و رحمت ذاتى- كه عبارت از وجود بخشنده و فيّاض و وجوب و قيوميت و غناى ذاتى است، و يا اختصاص به كون و وجود دارند- مانند فقر و عدميت ذاتى و خوارى و امكان و كثرت حقيقى- و يا منسوب به حق است به‌

[1] - مقصود انا الحق گفتن منصور و سبحانى ما اعظم شأنى گفتن ابو يزيد بسطامى است كه در مقام اتصاف به برخى از صفات ربانى بوده‌اند. م