اسمائى مى‌باشند، هم چنان كه ارواح صور حقايق‌اند و اشباح مثالى و حسّى صور ارواح.

فصل دهم در قاعده‌اى كشفى كه حكمش در اصول مسائل شريف جارى مى‌شود

231/ 3 و آن اين كه: هر چه را كه جهات و نواحى فرا نمى‌تواند بگيرد و در قوتش هست كه در جهت ظاهر شود- يعنى غير جسم و جسمانى از فلكى‌ها و عنصرى‌هايى كه در درون محدّد الجهات (نواحى محدود شده جهان) اند- و اين اعم از آن است كه به نفس خودش (بدون واسطه شرط وجودى خارجى) ظاهر شود- مانند حق تعالى- و يا به واسطه غير خودش ظاهر شود- مانند غير او (تعالى) از معانى غيبى و حقايق كلى و فرشته و جن از روحانى‌ها و كاملان از انسان و روحانى شدگان- حكمش اين است كه يا به نفس خود بدون واسطه شرط وجود خارجى ظاهر شده و يا آن‌كه ظهورش متوقف بر شرط و يا شرطهايى اين‌گونه باشد.

232/ 3 سپس (گويم:) اين ظهور نفسى و يا شرطى اقتضاى اضافه و نسبت يافتن وصف به آن ظاهر را- مانند امكان به يك وجه در عقل اوّلى كه وجود در آن بدون واسطه ظاهر شد- دارد، و يا نسبت يافتن اوصاف (به آن ظاهر) را- مانند احكامى امكانى در آن‌چه پس از آن است- دارا مى‌باشد، به گونه‌اى كه هيچ چيز از آن وصف يا اوصاف مقتضى ذات او (يعنى ظاهر) نباشد، يعنى اگر آن مظهر نباشد مقتضى ذات او نباشد. زيرا سزاوار نيست كه اين اوصاف مطلقا از آن ظاهرى كه موصوف گرديده نفى شود؛ و آن (اوصاف) چيزى است كه جهات و نواحى فرايش نمى‌گيرند و مطلقا هم براى او اثبات نمى‌گردد، بلكه سزاوار است كه براى او به واسطه شرط و يا شرطهايى اثبات و برقرار گردد- و همين‌طور هم از وى نفى گردد- پس آنها براى او در دو حالت ثبوت و نفى صفت كمال‌اند، چون آن اوصاف از جهت انتفا؛ اثر بى‌نيازى و استنغاى ذات او و نهايت پاكى و بسيط و ناب بودن او است؛ و از جهت ثبوت؛ نشانه‌هاى قدرت و گواهان برترى احاطه و صفات كمال اويند- ولى به شرط قابل بودن محلّهاى آنها- و چون اين اوصاف به غير او نسبت داده شود؛ ثبوتش نكوهش است و نفيش‌