نام کتاب : رسائل شيخ اشراق نویسنده : شيخ اشراق جلد : 4 صفحه : 21
به دست آمده در مجموعهى سوم مصنفات شيخ اشراق، چاپ شده است (ص
ص 111- 195) مثل ساير آثار فارسى او، نثر علمى سخته و سليس است و نيك پيدا است كه
نويسنده براى يافتن اصطلاحات و تعبيرات پارسى به تكلّف نيفتاده است. ترجمه، تحت
اللفظى نيست بلكه معنى به معنى است و در عين حال، از متن خارج نشده است. از لحاظ
قواعد زبان، جملهها داراى نظم جمله بندى فارسى است البته گاهى بر خلاف ديده
مىشود كه با در نظر گرفتن زمان و اينكه متن علمى است چندان مهم نيست. براى
مقايسه، در اينجا نمونهيى از متن فارسى و عربى آورده مىشود:
متن عربى (بند 73):
و لك أن تعلم أنّ المبدع الأول لم يفعل الأشياء لغرض، لأنّ كل فاعل
لغرض إنّما يفعل لأنّ ذلك الغرض أولى به و إلّا لم يترجّح فعله على تركه. و ما هو
الأولى بشىء يستكمل به و تركه يكون نقصا له، فهو فقير إلى الفعل. و واجب الوجود
لا يمكن فيه جهة فقر و استكمال بالصنع. فإن قيل: «يفعل الأشياء لأنّ الخير حسن فى
نفسه»، يجاب: بأنّ الشيء و إن كان حسنا فى نفسه ما لم يكن الأولى عند الفاعل و
الأحسن أن يفعله، لا يفعله و الأول غني عن الأشياء.
متن فارسى (بند 71، مجموعهى سوم مصنفات، ص 166):
بدان كه بارى تعالى هيچ چيزى را از بهر غرضى نيافريد زيرا كه هر
فاعلى كه فعلى كند از بهر غرض از بهر آن كند كه غرضش بدو اولىتر باشد و اگر نه
فعلش بر تركش راجح نشدى. و هر چه به چيزى كمال يابد تركش او را نقص باشد، پس او
محتاج باشد به كردن آن. و واجب الوجود را نشايد كه در او جهت احتياج باشد و به صنع
مشكل[1] شود. اگر
گويند كه چيزها را از بهر آن كند كه خير نيكو است در نفس خود، جواب دهند كه چيزى
اگر چه در نفس خود نيكو باشد، ما دام كه پيش فاعل كردن او اولىتر و نيكوتر نبود
آن فعل نكند.
لازم به يادآورى است كه در چنين متنهايى، اشتباهات و تصرفات نسّاخ
را همواره بايد در نظر داشت.
متن عربى الألواح العمادية تا كنون چاپ نشده است. از آن جهت كه قسمت مهمى
از انديشهها و سبك نگارش حكيم اشراق، در اين اثر متجلى است، اميد است انتشار آن
در
[1]« مشكل» بايد« مستكمل» باشد محتملا غلط چاپى است.
نام کتاب : رسائل شيخ اشراق نویسنده : شيخ اشراق جلد : 4 صفحه : 21