فتور نعمان بن بشير، فرماندار كوفه احساس خطر كردند، به شام نامه نوشتند و زمينه را براى عزل نعمان و فرمان‌روايى ابن زياد، فراهم ساختند.

گفته شده كه رؤسا و مُتنفّذان قبايل كوفه، از اين حزب بوده‌اند و اين امر، خود، باعث گرايش بسيارى از مردم به اين سو مى‌شده است.[1]

3. خوارج‌

على رغم سركوب خوارج در جنگ نهروان، سياست‌هاى غير اسلامى معاويه باعث شد كه خوارج كوفه، در زمان او، قدرت بگيرند. آنان در سال 43 ق، در دوران فرمان‌روايى مغيرة بن شعبه بر كوفه، به رهبرى مُستَورِد قيام كردند؛ ولى كارشان به شكست انجاميد. زياد بن ابيه نيز پس از به عهده گرفتن فرماندارى كوفه در سال 50 ق، نقش مهمّى در سركوب آنها داشت. پس از مرگ زياد (سال 53 ق)، خوارج كوفه به رهبرى حيّان بن ظبيان، در سال 58 ق، قيامى ديگر ترتيب دادند و اين بار، ابن زياد، پس از به عهده گرفتن زمام امور كوفه، به سركوب آنها پرداخت.

بنا بر اين، با توجّه به درگيرى خوارج با امَويان، شايد بتوان گفت كه آنان در جريان نهضت حسينى، با هيچ يك از دو طرف، همكارى نكرده‌اند.

4. افراد بى‌اعتنا و دَمْ‌دَمى مِزاج‌

بخش قابل توجّهى از جوامع مختلف را كسانى تشكيل مى‌دهند كه يا همه حوادث اجتماعى را بى‌اهميّت مى‌شمارند و يا هر روز، به رنگى در مى‌آيند. در كوفه نيز طبعاً جمعى بودند كه نه به اهل بيت عليهم السلام علاقه داشتند و نه هوادار بنى اميّه بودند؛ بلكه هوادار شكم و شهوتِ خويش بودند و هر كس مى‌توانست زندگى آنان را تأمين كند، از او پيروى مى‌كردند.

[1] ر. ك: بازتاب تفكّر عثمانى در واقعه كربلا: ص 31 و 78 و 119 و 186.