عنوان الكلام، هيچ گاه مرجع و مستند كتاب‌هاى پژوهشى و تاريخى واقع نشده؛ امّا به دليل ذكر برخى مواعظ حديثى و داستانى، گاه مورد استناد اهل منبر قرار مى‌گيرد. تأخّر زمانى مؤلّف، نقص ارجاع علمى به كتب و منابع، و گزارش‌هاى منفرد و بدون شاهد[1] را مى‌توان دليل عدم استفاده اهل تحقيق از اين كتاب دانست.[2]

9. تذكرة الشهداء

ملّا حبيب اللَّه شريف كاشانى (م 1340 ق)، از عالمان و فقيهان پُرنويس قرن چهاردهم هجرى است. او نزديك به دويست اثر تأليفى دارد كه از جمله آنها، مَقتل فارسىِ تذكرة الشهداء است. كار اصلى شريف كاشانى، پژوهش در فقه و علوم وابسته به آن بود؛ امّا به دليل شيفتگى به امام حسين عليه السلام، تاريخ مفصّلى نيز در شرح حال شهيدان عاشورا نگاشت. شريف كاشانى در اين كتاب، از همه گونه منابع قوى و ضعيف، نقل كرده است و با وجود ردّ برخى اخبار از سوى وى، تعدادى از روايت‌هاى ضعيف، در كتاب، باقى مانده است. اين اخبار، پشتوانه تاريخى ندارند و قرائن ديگرى نيز بر صحّت آنها وجود ندارد. از اين رو، همه گزارش‌هاى اين كتاب، قابل اعتماد نيستند. نمونه‌هايى از گزارش‌هاى متفرّد و تأييد ناشده را مى‌توان در صفحه‌صفحه اين كتاب، مشاهده كرد. گفتنى است برخى از اين اخبار، مُحال و يا خارق العاده نيستند؛ امّا سند و منبع قابل اتّكايى ندارند.[3]

[1] براى آگاهى از متفرّدات بدون پشتوانه تاريخى كتاب، ر. ك: عنوان الكلام: ص 81 و 268( مرثيه مادر على اصغر براى طفل شيرخوارش)، ص 265 و 326( بيرون كشيدن پيكر على اصغر از قبر و جدا كردن سر او از بدن) و مطالب ديگر در: ص 194، 280، 282، 320 و ....

[2] ر. ك: الذريعة: ج 15 ص 268 ش 1740 و ص 353 ش 2267، معجم المؤلّفين: ج 9 ص 91، أعيان الشيعة: ج 9 ص 332.

[3] مانند: مسموم بودن و سه شعبه داشتن تير اصابت كرده به گلوى على اصغر( تذكرة الشهداء: ص 218 و 222)، حركت نكردن اسب براى رسيدن به قتلگاه عبّاس( ص 270)، شروع جنگ از روز سوم محرّم( ص 296 و 299)، سوغات و يادگارى آوردن براى دختر امام حسين عليه السلام و امّ البنين( ص 325 و 443)، آمدن صدا از حلقوم بريده( ص 365). نيز، ر. ك: ص 24 و 156 و 411 و ....