او اين تفصيل را در بخش مربوط به امام حسين عليه السلام حفظ كرده و از اين رو، «هر قصّه را كه در كتب معاريف مورّخان و محدّثان ديده»[1] آورده است. او هر چند، گاه به گاه به نقد پاره‌اى منقولات مى‌پردازد، امّا خود نيز اشتباهات تاريخى دارد و مطالب ضعيف به كتابش راه يافته است. از اين رو، با وجود استفاده اهل منبر و مرثيه از آن، متفرّدات آن را نمى‌توان معتبر دانست.

شهيد قاضى طباطبايى، اشتباهات ناسخ التواريخ را فراوان دانسته و محتويات بدون مدرك آن را قابل اعتماد ندانسته است.[2] شهيد مطهّرى نيز، هر چند مؤلّف را متديّن خوانده، امّا تاريخش را چندان معتبر ندانسته است.[3]

8. عنوان الكلام‌

ملّا محمّدباقر فشاركى (م 1314 ق)، از فقيهان قرن سيزدهم و چهاردهم اصفهان است. رشته اصلى او فقه بوده؛ امّا منبر وعظ و خطابه نيز داشته است. او بدون آن كه قصد بيان تاريخ عاشورا را داشته باشد، در پايان سخنرانى‌هايش چند جمله‌اى ذكر مصيبت مى‌كرد. وى سپس بخشى از اين سخنرانى‌ها را كه در شرح دعاهاى هر روز ماه مبارك رمضان بود، به فارسى به نگارش در آورد و سپس دو عشريه را- كه نوشته‌هاى ويژه مصائب امام حسين عليه السلام و در قالب مجالس دهگانه بود- به آن افزود.

فشاركى در مقام تاريخ‌نويسى نبوده و قصدش ذكر مصيبت و گرياندن مردم بوده است. از اين رو، در بسيارى از موارد، سندى براى گفته‌هاى خود ارائه نداده و حتّى گاه با وجود تصريح به نبودن برخى مطالب در كتب معتبر و مشهور،[4] تنها به گمان و احتمال، آن را نقل كرده است.

[1] ناسخ التواريخ: ج 1 ص 378.

[2] تحقيق در باره اوّل اربعين حضرت سيّد الشهدا عليه السلام: ص 54 و ص 177- 178( پانوشت).

[3] فلسفه تاريخ: ص 14.

[4] ر. ك: عنوان الكلام: ص 294.