محلّاتى،[1] سيّد محسن امين،[2] ميرزا محمّدعلى مدرّس تبريزى،[3] شيخ آقا بزرگ تهرانى‌[4] و استاد علامه شهيد مرتضى مطهّرى‌[5] اشاره نمود.

گفتنى است بسيارى از تحليل‌هاى نويسنده كتاب، براى قابل پذيرش كردن گزارش‌هايى است كه به سادگى قابل قبول نيستند.[6]

7. ناسخ التواريخ‌

ميرزا محمّدتقى سپهر (م 1297 ق) مشهور به لسان المُلك، از مورّخان، شاعران و مُنشيان دربار قاجار است. او در كنار كار ديوانى، مأمور شد تا كتابى در باره تاريخ جهان از آدم عليه السلام تا آن زمان، به فارسى بنگارد؛[7] كتابى كه همه آنچه را كه گفته‌اند و امكان وقوع دارد و محال نيست، در خود جاى دهد، هر چند دور از ذهن باشد.

[1]« فاضل دربندى در أسرار الشهادة، خبر طولانى راجع به عطش سكينه و آب آوردن برير و پاره شدن مشك و ريختن آب، نقل كرده است. حقير، چون به كلّى اعتماد بر آن كتاب ندارم، فلذا عنان قلم از نقل آن باز كشيدم»( رياحين الشريعة: ج 3 ص 272).

[2]« او در تأليفات نقلى خود، اخبار سُست فراوانى را حكايت كرده؛ بلكه آنچه را كه عقل نمى‌پذيرد و نقلْ تصديق نمى‌كند نيز آورده است»( أعيان الشيعة: ج 2 ص 88).

[3]« به حكم انصاف، اين كتاب او، بلكه ديگر تأليفاتى كه در موضوع مقتل نگارش داده، همانا در اثر آن همه محبّت مفرط كه داشته است، حاوى غثّ و سمين بوده‌[ است‌]»( ريحانة الأدب: ج 2 ص 217).

[4]« وى در نتيجه خلوص و صفاى نفس خود، مطالبى را در اين كتاب نقل كرده كه در كتاب‌هاى معتبر يافت نمى‌شوند؛ بلكه آنها را از كتاب‌هاى مجهول، اخذ نموده است»( الذريعة: ج 2 ص 279 ش 1134).

[5]« در شصت هفتاد سال پيش، مرحوم ملّاآقاى دربندى پيدا شد. تمام حرف‌هاى روضة الشهدا را به اضافه چيزهاى ديگرى پيدا كرد و همه را يك جا جمع كرد و كتابى نوشت به نام أسرار الشهادة. واقعاً مطالب اين كتاب، انسان را وادار مى‌كند كه به اسلام بگريد»( حماسه حسينى: ج 1 ص 55 و ص 106).

[6] گزارش‌هاى غير قابل باور، مانند: كشته شدن بيست و پنج هزار نفر به دست عبّاس و 330 هزار نفر به دست امام حسين عليه السلام( چاپ قديم: ص 345) و يا قصّه‌پردازى در باره چگونگى بيرون آمدن امام حسين عليه السلام از مدينه كه به زىّ پادشاهان شبيه كرده است( ج 3 ص 509) و يا ارائه رقم 1/ 600/ 000 نفرى براى سپاه عمر سعد( حماسه حسينى: ج 3 ص 39).

[7] لغت‌نامه دهخدا: ج 8 ص 11848( مَدخل« سپهر كاشان»).