در روز عاشورا و در معابر، فرا خواند[1] و بدين سان، عزادارى رسميت يافت. يك دهه بعد، فاطميان نيز در مصر چنين كردند.

پس از فرمان معزّ الدوله، عزادارى در بغداد، به صورت آيينى رسمى در آمد كه همه‌ساله، در هر كوى و برزن، با حضور شيعيان، انجام مى‌گرفت.[2] جامعه اهل سنّت ساكن در مركز خلافت، اين جريان را خوش نمى‌داشتند. از اين رو، گاه درگيرى‌هايى به وجود مى‌آمد.

عزادارى در مصر

با استقرار دولت فاطميان- چنان كه گذشت- گروهى از شيعيان، در روز عاشورا بر مزار دو امام‌زاده آن ديار، يعنى امّ كلثوم و نفيسه، اقامه عزا مى‌كردند كه پس از مدّتى در داخل شهر قاهره و در مشهد الحسين عليه السلام، اين جريان را ادامه دادند و در اين حكومت، عزادارى، شكل حكومتى يافت و با تشريفات، انجام مى‌شد كه چگونگى آن، در منابع تاريخى آمده است. در اين دولت، همچنين گاه بنا به دلايلى، عزادارى به‌

[1] يُقتَلُ الحُسَينُ حينَ يَعلوهُ القَتيرُ 16

( المعجم الكبير: ج 3 ص 105 ح 2808، الأمالى، شجرى: ج 1 ص 184).

[2] كانَ جِبريلُ عليه السلام عِندَ النَّبِيِّ صلى اللَّه عليه و آله وَالحُسَينُ عليه السلام مَعي، فَبَكى فَتَرَكتُهُ، فَدَنا مِنَ النَّبِيِّ صلى اللَّه عليه و آله، فَقالَ جِبريلُ: أتُحِبُّهُ يا مُحَمَّدُ؟

فَقالَ: نَعَم، فَقالَ: إنَّ امَّتَكَ سَتَقتُلُهُ، وإن شِئتَ أرَيتُكَ مِن تُربَةِ الأَرضِ الَّتي يُقتَلُ بِها، فَأَراهُ إيّاهُ، فَإِذَا الأَرضُ يُقالُ لَها: كَربَلاءُ 17

( فضائل الصحابة، ابن حنبل: ج 2 ص 782 ح 1391، تاريخ دمشق: ج 14 ص 193 ح 3530).