امام رضا عليه السلام نيز- كه به لحاظ سياسى و فرهنگى، در روزگار خويش، مكانت ويژه‌اى يافت و همين، موجب نفوذ بيشتر كلام ايشان شد- به عزادارى امام حسين عليه السلام اهمّيت مى‌داد، شيعيان را به اهمّيت محرّم و دهه آغازين آن، واقف مى‌ساخت و با تبيين سيره پدر بزرگوارش در باره حادثه كربلا، به ترويج آن، همّت مى‌گماشت.

آنچه گذشت، نگاهى گذرا بر سيره امامان عليهم السلام (شامل: گفتار، رفتار و ترغيب) پس از جريان قيام ابا عبد اللَّه الحسين عليه السلام‌بود، كه مى‌توان آن را در دو بخش كلّى، دسته‌بندى كرد:

1. تلاش در جهت بر نمودن اهمّيت عزادارى و سوگوارى بر امام حسين عليه السلام،

2. بزرگداشت روز عاشورا و برپايى عزا در آن روز.

مرحله سوم: عزادارى تا قبل از رسمى شدن آن در اواسط قرن چهارم هجرى‌

امام جواد عليه السلام در كودكى (سال 203 ق) به امامت رسيد. دستگاه ستم‌پيشه عبّاسى، از گذشته و چگونگى مواضع امامان عليهم السلام، به تجربه آموخته بود كه بايد نظارت را بر امام عليه السلام، مستمر كند و پيش‌تر، اين نظارت را با دعوت امام رضا عليه السلام‌به مرو، شدّت بخشيده بود و اكنون، تمام تلاش خود را بر اين معطوف داشته بود كه پيوند فكرى و هدايتى شيعيان را با مركز تلاش و نشاط و حركت، يعنى امام جواد عليه السلام بگسلد.

در مقابل، امامان عليهم السلام نيز به «سازمان وكالت» توجّه نمودند. امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام، اين شبكه را بنياد نهادند و به تدريج، آن را گستراندند و به وسيله آن، آنچه را كه در هدايت، لازم و اساسى مى‌دانستند، به شيعيان انتقال مى‌دادند.

شيعيان نيز بر پايه اين آموزه‌ها، به سازماندهى پرداختند و پيوند خود را با عالمان و متفكّرانى كه از سوى امامان عليهم السلام‌تربيت شده بودند، استوار مى‌داشتند و به حيات مذهبى خود، ادامه مى‌دادند.

بدين سان، رابطه شيعيان، با توجّه به وضعيت جامعه، بيشتر با عالمان بوده است و با توجّه به نظارت شديد حكومت بر رابطه امامان عليهم السلام با شيعيان، و حبس و حصر آن‌