مسأله 3- در امثال مساجد و مقابر و راه‌ها و خيابان‌ها و پل‌ها و كاروانسراهايى كه براى توقف مسافران مهيا شده و درخت‌هايى كه براى استفاده عابرين از سايه و ميوه آن‌ها كاشته مى‌شوند، بلكه امثال حصيرهاى مساجد و قنديل‌هاى زيارتگاه‌ها و نظاير اين‌ها و خلاصه هر چيزى كه براى مصلحت عموم حبس باشد، معاطات كفايت مى‌كند؛ پس اگر ساختمانى به عنوان مسجد بسازد و به عموم اذن بدهد كه در آن نماز بخوانند و بعضى از مردم در آن نماز بخوانند در وقف آن كافى است و مسجد مى‌شود. و همچنين است اگر قطعه زمينى را براى قبرستان مسلمين تعيين كند و بين آن و مردم رفع مانع نموده و اذن عمومى بدهد كه اموات را در آن دفن نمايند و بعضى از اموات را در آن دفن نمايند، يا پلى را بسازد و بين آن و عابرين رفع مانع كند و مردم شروع در عبور از آن بنمايند و چنين است در ساير موارد.

مسأله 4- آنچه كه ذكر كرديم از كافى بودن معاطات در مسجد، فقط در صورتى است كه اصل ساختن به قصد مسجد باشد، به اينكه قصدش از ساختن و عمران آن، اين است كه مسجد باشد خصوصاً اگر زمين مباحى را براى مسجد حيازت كند و به همين نيّت آن را بسازد و اما اگر براى او ساختمان مملوكى باشد مانند خانه يا سرايى، سپس نيّت كند كه مسجد باشد و مردم را به نماز در آن وادار كند بدون آن‌كه صيغه را اجراء نمايد، اكتفا به آن مشكل است و همچنين است حال در مانند كاروانسرا و پل.

مسأله 5- در جواز توكيل در وقف، اشكالى نيست. و در اينكه در وقف، فضولى هست، اختلاف و اشكال است كه بعيد نيست كه فضولى در وقف جارى باشد، ليكن احتياط خلاف آن است.

مسأله 6- در وقف بر جهات عمومى مانند مساجد و قبرستان‌ها و پُل‌ها و مانند اين‌ها و همچنين وقف بر عنوان‌هاى كلى مانند وقف بر فقرا و فقها و مانند اين‌ها، بنابر اقوى قبول معتبر نيست. و اما در وقف خاص مانند وقف بر ذرّيه، احتياط (مستحب) آن است كه قبول در آن معتبر باشد پس موقوف عليهم آن را قبول مى‌كنند؛ و قبول آن‌هايى كه موجودند كافى است و به قبول كسانى كه بعداً از مصاديق موقوف عليهم به وجود مى‌آيند احتياجى نيست. و اگر افراد موجود صغير باشند يا در بين آن‌ها صغيرهايى باشند، ولىّ‌