كتاب ديات‌

«ديات» جمع ديه- با تخفيف ياء- مى‌باشد. و «ديه» مالى است كه به واسطه جنايت بر حرّ در نفس يا كمتر از آن، واجب مى‌شود، چه مقدر باشد يا نه. و چه بسا غير مقدر، به ارش و حكومت، و مقدر، به ديه ناميده مى‌شود.

و نظر در آن در اقسام قتل و مقادير ديات و موجبات ضمان و جنايت بر اعضا و ملحقات است.

اقسام قتل‌

مسأله 1- قتل يا عمد محض است يا شبيه عمد يا خطاى محض است.

مسأله 2- بدون اشكال عمد به قصد قتل به وسيله فعلى كه نوعاً به مثل آن كشته مى‌شود تحقق پيدا مى‌كند. و همچنين است به قصد فعلى كه نوعاً مى‌كشد اگر چه قصد قتل نكرده باشد، بلكه ظاهر اين است كه عمد تحقق پيدا مى‌كند به كارى كه غالباً به آن كشته نمى‌شود- به رجاء تحقق قتل- مانند كسى كه او را به رجاء قتل، به وسيله عصا بزند پس قتل اتفاق بيفتد.

مسأله 3- اگر فعلى را كه غالباً مرگ به وسيله آن حاصل نمى‌شود قصد كند و قصد قتل با آن ننمايد، مانند اينكه او را با تازيانه سبك يا سنگريزه و مانند اين‌ها بزند پس قتل اتفاق بيفتد، پس آيا اين عمد است يا نه؟ در آن دو قول است كه اشبه آن‌ها دومى مى‌باشد.

مسأله 4- اگر او را با عصا بزند و از روى او برندارد (زدن را ادامه دهد) تا بميرد اين‌