بيرون آوردن آن با وسيله‌اى كه تعذيب بيشتر دارد، جايز نمى‌باشد. و كندن با دست در صورتى كه جانى، آن را با دستش كنده باشد يا كندن با دست آسان‌تر باشد جايز مى‌باشد. و بهتر است كه مجنى عليه مراعات آسانى را بنمايد؛ اگر چه براى او مماثله جايز مى‌باشد. و اگر تجاوز كند و به وسيله چيزى كه موجب تعذيب است و از آنچه كه جانى به او انجام داده، سخت‌تر است قصاص نمايد والى حق دارد او را تعزير كند و چيزى بر او نيست. و اگر به مقدارى تجاوز كند كه موجب قصاص شود، از او قصاص مى‌شود و اگر به مقدارى كه موجب ارش يا ديه باشد تجاوز كند، از او ديه يا ارش گرفته مى‌شود.

مسأله 15- اگر جرح، همه عضو جانى را بگيرد با اينكه در مجنى عليه- به جهت اينكه مثلًا سرش بزرگ باشد- كمتر باشد، مثل اينكه سر جانى يك وجب و سر مجنى عليه دو وجب باشد و بر او يك وجب جنايت كند، يك وجب قصاص گرفته مى‌شود اگر چه تمام سر او را بگيرد. و اگر جراحت زايد بر عضو باشد مثل اينكه در همين فرض دو وجب بر او جنايت نمايد از عضوى به عضو ديگر تجاوز نمى‌شود، بنا بر اين از گردن يا صورت قصاص گرفته نمى‌شود، بلكه در فرض مسأله به اندازه يك وجب قصاص مى‌گيرد و براى بقيه ديه به نسبت مساحت در صورتى كه براى عضو، ديه‌اى تعيين شده باشد گرفته مى‌شود وگرنه ارش با حكومت تعيين مى‌شود. و همچنين تكميل ناقص با جاى ديگرى از عضو جايز نمى‌باشد. و اگر برعكس عضو مجنى عليه كوچك باشد پس به اندازه يك وجب بر او جنايت كند و آن تمام سرش را مثلًا بگيرد، در قصاص نبايد جراحت تمام سر جانى را بگيرد، بلكه به اندازه يك وجب قصاص مى‌كند اگر چه يك وجب، نصف مساحت سر او باشد.

مسأله 16- اگر بر تمام سر او جراحت موضحه وارد كند؛ به اينكه پوست و گوشت تمام سر او را بكند، پس براى مجنى عليه همان كندن تمام پوست و گوشت سر ثابت است، در صورتى كه سر آن‌ها در مساحت مساوى باشد. و اختيار دارد از هر طرف كه بخواهد ابتدا نمايد. و همچنين است اگر سر مجنى عليه، بزرگ‌تر باشد، ليكن در مقدار زيادى، به تقسيط بر مساحت زخم موضحه، براى او غرامت مى‌باشد. و اگر كوچك‌تر باشد به اندازه مساحت جنايت او، از جانى قصاص مى‌گيرد و پوست تمام سر او، كنده نمى‌شود. و اگر