او را به قتل برساند ولىّ او حق قصاص در نفس دارد و آيا قصاص بعد از رد ديه دست است يا قصاص مى‌گيرد بدون رد؟ اشبه دومى است. و همچنين اگر مرد سالمى مرد دست بريده‌اى را به قتل برساند، به آن كشته مى‌شود. و در روايتى آمده كه اگر در جنايتى كه او آن را مرتكب شده قطع شده يا دست او قطع شده و ديه آن را گرفته است، ديه دست مقتول به قاتل رد مى‌شود و او را مى‌كشند، ولى اگر در غير جنايت قطع شده و ديه‌اى بر آن گرفته نشده است بدون غرامت او را مى‌كشند و البته اين مسأله مورد اشكال و تردّد است و احوط (وجوبى) عمل به آن است. و همچنين است حال در مسأله ديگرى كه روايت به آن هست و آن مسأله اين است كه اگر كف دست بدون انگشت را قطع نمايد، كف دست او بعد از رد ديه انگشت‌ها قطع مى‌شود. البته اين مسأله هم مشكل است.

قسم دوم: در قصاص كمتر از نفس‌

مسأله 1- موجب قصاص در اينجا مانند موجب آن در قتل نفس است و آن جنايت عمدى است- به مباشرت باشد يا تسبيب، طبق آنچه كه شناختى- پس اگر جنايت كند با آنچه كه غالباً عضو را تلف مى‌كند اين عمد است؛ اتلاف با آن را قصد نمايد يا نه. و اگر جنايت كند با آنچه كه غالباً به وسيله آن تلف نمى‌شود، اين عمد است در صورتى كه قصد اتلاف، داشته باشد و لو رجاءً.

مسأله 2- در جواز قصاص نمودن در عضو همان چيزى شرط است كه در قصاص نمودن در نفس شرط بود- از تساوى در اسلام و حرّيت و انتفاى پدر بودن و عاقل و بالغ بودن جانى پس در عضو، قصاص نمى‌شود براى كسى كه، در نفس برايش قصاص نمى‌شد.

مسأله 3- تساوى در مرد بودن و زن بودن شرط نيست؛ پس در عضو، براى مرد از مرد و از زن، بدون گرفتن زيادى و براى زن از زن و از مرد بعد از رد تفاوت در جايى كه به ثلث برسد- چنان كه گذشت- قصاص گرفته مى‌شود.

مسأله 4- در اين مقام علاوه بر آنچه كه گذشت، تساوى در سلامت از شلل و مانند آن‌