روايت است كه: «اگر حليم نيستى، تحلّم كن».

« إذا لَمْ تَكُنْ حَلِيماً فَتَحَلَّمْ». [1]

فصل هفتم در ذكر فضايل حلم از طريق منقول‌

اما فضايل حلم به حسب عقل، معلوم و ثابت است، و آثار شريفه مترتّبه بر آن بر كسى كه صاحب عقل سليم است پوشيده نيست. و كفايت كند در فضل آن، آن كه خداى تعالى‌ در قرآن شريف، خود را به حلم معرفى فرموده؛ در سوره بنى اسرائيل آيه 44 فرمايد: «إِنَّهُ كانَ حَلِيماً غَفُوراً» [2]، و در سوره احزاب، آيه 51 فرمايد: «وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَلِيماً» [3] و اين، دليل بر آن است كه حلم از اوصاف كماليه‌اى است كه از كمالات مطلقه است، و موجود بِما أنّه موجودٌ به آن متصف شود؛ زيرا كه در فلسفه مقرّر است كه اوصاف حق آن است كه از كمالات مطلقه باشد و از صفات موجود بما أنَّه موجودٌ باشد، و در اتصاف وجود به آن، تخصّص استعداد رياضى و طبيعى در كار نباشد. [4]

و تمام اوصاف كماليه از جنود رحمان است؛ زيرا كه جنود حق و رحمان ظلّ او است، و ظلّ شى‌ء مباينت عزلى با او ندارد، و تباين وصفى- كه تفاوت به كمال و نقص است- دارد، كه در قرآن شريف از اين معنى دقيق عرفانى و حقيقت ثابت برهانى، به آيه و نشانه تعبير شده است.

[1] متن حديث، چنين است:

«إذا لَمْ تَكُنْ حَلِيماً فَتَحَلَّمْ».

(اصول كافي، ج 2، ص 92- 91، باب الحلم، ح 6؛ وسائل الشيعة، ج 15، ص 211، ح 7).

[2] او بدرستى بُردبار و آمرزنده است.

[3] و خداست كه دانا و بُردبار است.

[4] الأسفار الأربعة، ج 6، ص 133، فصل 4 از موقف 2.