است؛ به اين معنى كه اگر فطرت محتجب نشود، و در غلاف طبيعت نرود، متوجه به معرفت مطلقه شود، و اگر محتجب شود، به اندازه احتجاب از معرفت بازماند، تا برسد به آنجا كه جهول مطلق شود.

فصل چهارم در ذكر شمّه مختصرى در فضايل علم از طريق نقل‌

چه كه ذكر تمام آن از نطاق قدرت خارج و در تحت ميزان تحرير بدين مختصرات در نيايد؛ زيرا كه قرآن كريم به طورى درباره شأن علم و علماء و متعلّمان، اهتمام فرموده كه انسان را متحيّر كند كه به كدام يك از آيات شريفه تمسك كند. چنانچه در تشريف آدم- عليه السلام- فرمايد: «وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّها» [1]. و تعليم اسماء را سبب تقدّم او بر صنوف ملائكة اللَّه قرار داد، و فضل او را بر ملكوتيّين به دانش و تعلّم اسماء اثبات فرمود. و اگر چيزى در اين مقام از حقيقت علم بالاتر بود، خداى تعالى‌ به آن تعجيز مى‌فرمود ملائكه را، و تفضيل مى‌داد ابو البشر را.

از اين جا معلوم شود كه علم به اسماء افضل همه فضايل است و البته اين علم، علم به طرق استدلال و علم به مفاهيم و كليّات و اعتباريّات نيست؛ زيرا كه در آن فضلى نيست كه حق تعالى‌ آن را موجب فخر آدم و تشريف او قرار دهد.

پس مقصود، علم به حقايق اسماء است، و رؤيت فناء خلق در حق كه حقيقت اسميّت بدان متقوّم است؛ در مقابل نظر ابليس كه نظر استقلال به طين آدم و نار خود بود، و آن عين جهالت و ضلالت است. و اين امتياز آدم از ابليس دستور

[1] و همه اسماء را خداوند به آدم تعليم داد. (بقره/ 31).