و بهترین ظرفها آن است که بهتر میتواند نگه دارد یعنی سوراخ نداشته باشد، هرچه به تو میگویم ضبط کن. ابتدا آن تقسیم معروف را ذکر کرد: النّاسُ ثَلاثَةٌ فَعالِمٌ رَبّانِی وَ مُتَعَلِّمٌ عَلی سَبیلِ نَجاةٍ وَ هَمَجٌ رَعاعٌ مردم سه دستهاند: یک دسته علمای ربّانی هستند. (البته در اصطلاح حضرت علی عالم ربّانی غیر از عالم ربّانیای است که ما به هرکسی تعارف میکنیم؛ یعنی یک عالم واقعاً و صددرصد الوهی و خالص برای خدا که شاید این تعبیر جز بر پیغمبران و ائمه صادق نیست.) وَ مُتَعَلِّمٌ عَلی سَبیلِ نَجاةٍ (چون آن عالم را در مقابل این متعلم گرفته، مقصود عالمی است که از بشری تعلم نمیکند.) دسته دوم متعلمان هستند، شاگردان آنها هستند، کسانی که از آنها استفاده میکنند. دسته سوم مردمان هَمَجٌ رَعاعٌ هستند که لَمْ یسْتَضیئوا بِنورِ الْعِلْمِ وَ لَمْ یلْجَأوا الی رُکنٍ وَثیقٍ از نور علم پرتوی نگرفتهاند و به پایگاه محکمی هم تکیه ندارند. بعد شروع کرد از اهل زمان شکایت کردن؛ فرمود من علوم زیادی دارم ولی فردی که صلاحیت [دریافت آن را] داشته باشد پیدا نمیکنم. دستهبندی کرد، فرمود هستند افرادی که زیرکند اما زیرکهایی که هرچه یاد بگیرند میخواهند به نفع خودشان به کار برند، میخواهند دین را به نفع دنیای خودشان استفاده کنند. مجبورم از آنها خودداری کنم.

عده دیگری آدمهای خوبی هستند اما احمقند، دریافت نمیکنند یا عوضی دریافت میکنند. تا اینجا تقریباً سخن حضرت یأسآور است [زیرا به نظر میرسد که] پس کسی پیدا نمیشود. ولی در ذیلش میفرماید: اللَّهُمَّ بَلی ... نه، این طور هم نیست که هیچ کس پیدا نشود، من اکثریت مردم را میگویم [1]:

اللَّهُمَّ بَلی لاتَخْلُو الْارْضُ مِنْ قائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ امّا ظاهِراً مَشْهوراً وَ امّا خائِفاً مَغْموراً لِئَلّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَیناتُهُ وَ کمْ ذا وَ اینَ؟ اوُلئِک- وَ اللَّهِ- الْاقَلّونَ عَدَداً وَ الْاعْظَمونَ عِندَ اللَّهِ قَدْراً، یحْفَظُ اللَّهُ بِهِمْ حُجَجَهُ وَ بَیناتِهِ حَتّی یودِعوها نُظَرائَهُمْ وَ یزْرَعوها فی قُلوبِ اشْباهِهِمْ، هَجَمَ بِهِمُ الْعِلْمُ عَلی حَقیقَةِ الْبَصیرَةِ وَ باشَروا رَوْحَ الْیقینِ وَ اسْتَلانوا مَا اسْتَوْعَرَهُ الْمُتْرَفونَ وَ انِسوا بِمَا اسْتَوْحَشَ مِنْهُ الْجاهِلونَ وَ صَحِبُوا الدُّنْیا بِابْدانٍ ارْواحُها مُعَلَّقَةٌ بِالْمَحَلِّ الْاعْلی [2].

فرمود: آری، زمین هرگز خالی از حجت نیست، حال یا حجت ظاهر در میان مردم و یا حجت مکتوم؛ هست ولی مردم او را نمیبینند، از نظرها پنهان است. به وسیله همان حجتهاست که خداوند دلایل خود را در میان مردم حفظ و نگهداری میکند و آنها هم آنچه را میدانند، این بذرها را در دل اشباه خودشان (که آنها نیز مانند خودشان هستند) میکارند و میروند. چنین نیست که نکارند و بروند یعنی چنین نیست که من آنچه دارم نگفته بگذارم و بروم. آنگاه راجع به این افراد که از یک