یا نداشته است. ولی انبیاء- آن طوری که توضیح میدهند- وجود آن معلم را احساس میکنند؛ احساس میکنند که نمیدانند و میگیرند؛ معلم را احساس میکنند؛ پس معلم دارند. مشخصه دوم، مسأله معلم داشتن است که تعلیم و تعلم در کار است.

3. استشعار

مشخصه سوم- که ایندو را با هم مخلوط کردهاند استشعار انبیاء به حالت خودشان است. در حالی که دارد میگیرد مستشعر است که از جایی دیگر دارد میگیرد. همین طور که ما در همین طبیعت وقتی پیش معلمی درس میخوانیم میفهمیم که در مقابل کسی نشستهایم و از او گوش میکنیم و به ذهن خودمان میسپاریم که از معلم یاد بگیریم [و مطالب] در ذهنمان باشد، او هم عینا همین حالت را دارد با این تفاوت که معلمش در این عالمی که ما میبینیم نیست، در جای دیگر است؛ و عرض کردم پیغمبر اکرم همیشه بیم داشت که آنچه میگیرد از ذهنش محو شود؛ از این طرف میگرفت، از طرف دیگر به زبان میآورد که فراموش نکند، که آیه نازل شد چنین کاری نکن (وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یقْضی إِلَیک وَحْیهُ) [1]. در آیه دیگر آمد: سَنُقْرِئُک فَلا تَنْسی [2].

تضمین کرد که تو بعد از این فراموش نمیکنی، مبتلا به فراموشی نخواهی شد، پس نترس و با طمأنینه بگیر. مثل شاگردی که شما میبینید که گاهی سر کلاس (برای خودم اتفاق افتاده) از این طرف شما دارید میگویید از آن طرف دانشجو دارد مینویسد، میگویی آقا ننویس، اگر بنویسی خوب نمیتوانی یاد بگیری، اول گوش کن خوب یاد بگیر به ذهنت بسپار بعد برو بنویس. وحی هم به پیغمبر گفت در حالی که میگوییم، یاد آوری نکن، تکرار نکن. ولی آنجا نگفتند برو در خانه بنویس، گفت ما تضمین میکنیم که یادت نرود، غصه نخور یادت نخواهد رفت. این هم مسأله استشعار.

4. ادراک واسطه وحی

اکثر، وحی واسطه هم دارد. این هم یک مطلبی است. نمیشود انکار کرد. یک حقیقتی است و باید به آن ایمان داشت چون یکی از چیزهایی که ما در قرآن داریم و باید به آن ایمان بیاوریم ملائکه است (کلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِکتِهِ) [3]. این خودش یک ایمانی است که باید داشت. پیغمبران معمولا [4]