محیط است، و اگر در محیطی زندگی میکند که از این عضو (پا) استفاده نمیکند، کمکم تغییرات [پیدا میشود.] البته ابتدا نامحسوس است و اثرش فقط این است که میبیند نمیتواند راه برود.

شاید اگر قرنها بگذرد و این جور آدمها تناسل کنند، کمکم پاهایشان بکلی حذف شود و به صورت یک خیک دربیایند! آدمی که هیچ وقت راه نمیرود و از پا استفاده نمیکند، طبق نظر لامارک کمکم باید پاهایش حذف شود و یک خیک بشود!

البته این حرفها تا اندازهای درست است. او میگوید مارها در ابتدا پا داشتهاند و از جانورانی که پا داشتهاند مشتق شدهاند، ولی وضع محیطشان طوری بوده که مجبور بودهاند خودشان را پنهان کنند و بخزند زیر زمین [1]، و اینها چون نسلها و قرنها به این وضع زندگی کردهاند، کمکم پا حذف شده و از میان رفته است. در مورد گیاهان میگوید:

اگر از یک چمن، دانهای را در محیط سنگلاخ بکاریم، گیاهانی که در این شرایط ایجاد شده و تکثیر یابند نژاد جدیدی را میسازند که با نژاد اولیه اختلاف خواهد داشت. همچنین گیاهانی را که برای زینت در باغ میکارند، با آنکه منشأ اصلی آنها گیاهان وحشی است، در تحت تأثیر محیطهای جدید نژادهای متنوعی میسازند.

لامارک یک حرفی زده است که باید به آن خیلی توجه کرد:

لامارک در توجیه عقاید خود بیان مینماید که تغییرات حاصله در نزد جانور در جهتی است که به نفع موجود بوده و نتیجه آن، ایجاد توافق و هماهنگی بین ساختمان بدن موجود و شرایط محیط زیست میباشد.

این نکته را هرگز فراموش نکنید. این موضوع قطعی است که تغییراتی که در [موجود زنده] پیدا میشود، همیشه در جهتی است که به حال زندگی مفید است. یعنی چه؟ ببینید! این تفاوتْ میان موجود زنده و غیر زنده هست که در موجودات غیر زنده (جمادات) عوامل مؤثر همان عواملی است که به آن مثلا عوامل فیزیکی یا شیمیایی میگویند. مثلا تغییراتی که در وضع یک کوه پیدا میشود، صد در صد تابع عوامل جوّی است؛ مثل اینکه باران زیاد بیاید یا کم بیاید، بادهای تند