محصول را حساب] [1] کرده یا برای فروش در داخل یا برای مصرف کردن در خارج. مثلًا منطقه خراسان چغندر قند بکارند این قدر هم بکارند. شیراز سیمان تولید کنند این قدر هم تولید کنند. اگر برای داخل باشد قبلًا برنامه ریزی کردهاند که کشور ایران چقدر مصرف قند دارد چقدر مصرف سیمان دارد چقدر مصرف گندم دارد؛ آن قدر عرضه میکنند که تقاضای واقعی وجود دارد. مردم هم که بر اساس تز «کار به قدر استعداد و خرج به قدر احتیاج» دستمزد میگیرند. روی این حساب، به هیچ کس هم ظلم نمیشود چون هرچه هست به خزانه دولت میریزد. ولی در جامعه سرمایه داری که خصلت ذاتیاش هرج و مرج و بیانضباطی و به قول خودشان آزادی است قهراً این ظلمها هست. یک دفعه مثلًا این بدبخت باید ده ساعت کارش را در ازای پنج ساعت کار بدهد، یعنی پنج ساعت کارش را او بدزدد، یک دفعه دیگر باید با ده ساعت کار خودش بیست ساعت کار دیگری را بگیرد یعنی ده ساعت از کار او بدزدد.

ایرادهای این نظریه

البته این مسئله که خاصیت ذاتی جامعه سرمایه داری بیانضباطی و آزادی است دیگر امروز مطرح نیست چون با تکامل جامعهها و تسلط بیشتر دولتها بر کارها و اینکه برنامهها را دولتها تنظیم میکنند و وزارتخانههای مختلف (وزارت تجارت، وزارت اقتصاد، حتی وزارت کشاورزی مستقل و وزارت صنایع مستقل) تشکیل میشود، اگر بخواهند (البته آن کشورهایی که آدمهای حسابی دارند) میتوانند کارهایشان را روی یک حساب و برنامه ریزی معین و مشخصی انجام بدهند بدون آنکه کشورْ سوسیالیستی باشد یعنی بدون آنکه مالکیت اختصاصی را از بین ببرند، بلکه با حفظ مالکیت اختصاصی- که دولت فقط نقش راهنما را دارد- میتوانند جلو این نوسانها و اختلاف قیمتها و این بیانضباطیها را بگیرند بدون اینکه ضرورتی باشد که سوسیالیسم را در کار بیاورند.

الآن کشورهایی مثل آمریکا، همان کشورهای سرمایه داری خیلی بزرگ، تمام کارهایشان روی حساب است که چه کالایی را چقدر و کجا تولید کنند، ما چقدر خودمان مصرف داریم و چقدر به خارج صادر میکنیم.

به این بیان باز هم ایراد گرفتهاند، گفتهاند مطلب اینجور نیست که ملاک ارزش فقط کار باشد.

کار ملاک ارزش هست اما اینکه بگوییم ملاک ارزش کار است، معنایش این است که ملاک ارزش منحصر در کار است. اگر میگویید کار یکی از ملاکهای ارزش است حرف درستی است ولی چیزهای دیگری هم ممکن است ملاک ارزش باشد. اولًا چون مقصود شما از «کار» کار انسان