پیدایش مذهب

بعد از بحث درباره دولت یعنی تحلیل به اصطلاح اجتماعی و فلسفی درباره پیدایش دولت که دولت چرا به وجود آمد و چه کسی آن را به وجود آورد، که گفتیم [از نظر اینها] دولت مولود مالکیت اختصاصی است و بعد از آن است که جامعه به دو طبقه تقسیم میشود: [طبقه بهره کش و طبقه بهره ده، و] طبقه بهره کش برای اینکه منافع خودش را بهتر حفظ کند یک قدرتی را به نام دولت به وجود آورد؛ بحث دیگرشان درباره مذهب است که مذهب چگونه به وجود آمد.

نظریات درباره علت پیدایش مذهب

1. تثبیت امتیازات طبقاتی

در اینجا هم گاهی صریحاً به همین صورت مطلب را بیان میکنند که مذهب هم مولود زندگی طبقاتی جامعه است و در واقع ناشی از مالکیت خصوصی است و مذهب را هم همان طبقهای اختراع کرده که دولت را اختراع کرده است. دولت را اختراع کرده است برای اینکه با زور جلو طغیان طبقه بهره ده را بگیرد و مذهب را اختراع کرده است برای اینکه حرکتهای آنها را از درون خنثی کند و خود آنها را با مفاهیم خودش از درون قانع کند، که آن مفاهیم هم از جنبههای مختلف تأثیری در این وضع داشته است، یکی از جنبه وعدههای دنیای دیگر، وعدههای اخروی که قهراً افراد بگویند که حالا اگر در اینجا محرومیتی نصیب ما هست در دنیای دیگر جبران خواهد شد.

دوم: مذهب مسئله قضا و قدر را در میان میآورد و اینکه هرچه که در عالم وجود پیدا میکند شدنی است و قبلًا مقدّر شده است و چیزی که مقدّر شده است تغییرپذیر نیست، پس امکان تغییر