خود انگلس در آنجا چه گفته است.

بعد از این مسئله وارد مسئله دین و مذهب میشوند که با پیدایش مالکیت همچنان که دولت برای حفظ منافع طبقه استثمارکننده پیدا شد، بعد- به تعبیر اینها- نیاز به یک ابزار و یک عامل تخدیرکنندهای پیدا شد که تخدیرکننده روح طبقه استثمارشده باشد، این بود که مذهب را همین طبقه اختراع کردند. از مسئله خانواده که فارغ شدیم، مسئله مذهب را بهطور خلاصه میگوییم.