یک چشمه آب اینجا جریان پیدا کرده. نمیداند که یک فشار زیرزمینی وجود دارد و بالاخره از یک جایی سر درمیآورد، منتها یک جایی که در درجه اول راه نزدیکتر و موانع کمتر باشد. وقتی از آنجا جاری شد دیگر از جای دیگر جاری نمیشود ولی اگر شما اینجا را مسدود کنید آب از جای دیگر سر درمیآورد. حالا این در مقام تشبیه است.

آیاتی در قرآن هست که به مردم عرب میگوید که فرضاً شما ایمان نیاورید خدا قوم دیگری را خواهد فرستاد که آنها ایمان بیاورند. یعنی این کار به دست یک عده افراد بشر و به دست یک قوم بالضروره باید بشود. اگر شما عقب بروید قوم دیگری این کار را خواهند کرد. و این گونه آیات ما زیاد داریم.

هیچ وقت قرآن در مورد باطل چنین منطقی ندارد که باطل یک چیزی است که باید حتماً [تحقق یابد،] اگر تو نباشی خدا قوم دیگری را برای این کار میفرستد. ولی برای حق چنین منطقی دارد که این یک امرِ شدنی است. حال آیاتش را ملاحظه کنید.

از جمله سوره انعام آیه 89، از چند آیه پیش از آن که میفرماید: الَّذینَ امَنوا وَ لَمْ یلْبِسوا ایمانَهُمْ بِظُلْمٍ اولئِک لَهُمُ الْامْنُ وَ هُمْ مُهْتَدونَ. در مورد اهل ایمان میگوید که آنها اگر ایمان خودشان را با ظلمی نپوشانند، امنیت و اهتدا مال آنهاست. بعد میفرماید: وَ تِلْک حُجَّتُنا اتَیناها ابْراهیمَ عَلی قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجاتٍ مَنْ نَشاءُ انَّ رَبَّک حَکیمٌ عَلیمٌ. بعد پیغمبران را یک یک نام میبرد: وَ وَهَبْنا لَهُ اسْحقَ وَ یعْقوبَ کلّاً هَدَینا وَ نوحاً هَدَینا مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ ذُرِّیتِهِ داوُدَ وَ سُلَیمانَ وَ ایوبَ وَ یوسُفَ وَ موسی وَ هارونَ وَ کذلِک نَجْزِی الْمُحْسِنینَ. وَ زَکرِیا وَ یحْیی وَ عیسی وَ الْیاسَ کلٌّ مِنَ الصّالِحینَ. وَ اسْمعیلَ وَ الْیسَعَ وَ یونُسَ وَ لوطاً وَ کلّاً فَضَّلْنا عَلَی الْعالَمینَ (که ظاهراً در هیچ جای قرآن این قدر پیغمبران پشت سر هم ذکر نشدهاند). وَ مِنْ اباءِ هِمْ وَ ذُرّیاتِهِمْ وَ اخْوانِهِمْ وَ اجْتَبَیناهُمْ وَ هَدَیناهُمْ الی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ. ذلِک هُدَی اللَّهِ یهْدی بِهِ مَنْ یشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ لَوْ اشْرَکوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما کانوا یعْمَلونَ. اولئِک الَّذینَ اتَیناهُمُ الْکتابَ وَ الْحُکمَ وَ النُّبُوَّةَ فَانْ یکفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکلْنا بِها قَوْماً لَیسوا بِها بِکافِرینَ [1].

همه اینها را که ذکر میکند کأنه در گذشته چنین چیزی بوده، یک چنین جریان و سنتی بوده و تا اینجا ادامه داشته است. اینجا دیگر خطاب به مردم مسلمان است: بنابراین این مردم فرضاً به این آیات و به قرآن و به این حقیقت کفر بورزند ما قوم دیگری را موکل خواهیم کرد که آنها کفر نورزند.

معنای این سخن این است که به هرحال این کار میشود، اینها هم نباشند قوم دیگر.

سوره نساء، آیه 133. میفرماید: انْ یشَأْ یذْهِبْکمْ ایهَا النّاسُ وَ یأْتِ بِاخَرینَ وَ کانَ اللَّهُ عَلی ذلِک