نام کتاب : اصول فقه شيعه نویسنده : فاضل لنكرانى، محمد جلد : 5 صفحه : 393
استحباب، در اينجا يك نهى تنزيهى و كراهتى هم داريم كه اين
نهى به روزه روز عاشورا تعلق گرفته است. آيا منشأ اين نهى چيست؟ آيا تعلق اين نهى
تنزيهى به خود عبادت- يعنى صوم روز عاشورا- چگونه حل مىشود؟ استدلال قائلين به
جواز اجتماع امر و نهى اين بود كه اگر اجتماع امر و نهى جايز نبود، نبايد در شريعت
واقع مىشد و چون ما مىبينيم چنين چيزى در شريعت واقع شده است، پس وقوع شىء
بهترين دليل بر امكان شىء است. سپس مىگفت: «صوم روز عاشورا، هم مستحب است و هم
مكروه و نفس اين عنوان، متعلق نهى تنزيهى قرار گرفته است». و بيان شما نتوانست
مشكل او را حل كند. به عبارت ديگر: مرحوم آخوند، عبادات مكروهه را بر سه قسم تقسيم
كرد و آنچه در بين همه اين اقسام مشترك بود اين بود كه در همه آنها نهى به عبادت
تعلق گرفته است. ولى در قسم سوم- مثل «لا تصلّ في مواضع التهمة»- مرحوم آخوند اين
گونه توجيه كرد كه نهى به صلاة تعلق نگرفته بلكه به «بودن در مواضع تهمت» تعلق
گرفته و صلاة در مواضع تهمت، چون مصداقى از مصاديق «بودن در مواضع تهمت» است، مصحح
اين معناست كه بگوييم: «نهى به خود صلاة تعلق گرفته است». و در مورد قسم دوم- مثل
«لا تصلّ فى الحمام»- هم نهى به عبادت تعلق گرفته است ولى نهى آن را نهى ارشادى
مىدانستند. اين نهى، ارشاد به اين معناست كه اگر بخواهيد مصالح نماز در اختيار شما
قرار گيرد و هيچ انحطاطى در مرتبه مصلحت نماز پيش نيايد، بايد از خصوصيت مكانى
حمام در ارتباط با صلاة استفاده نكنيد. اما در مورد قسم اول- مثل «لا تصم يوم
العاشور»- مرحوم آخوند مىفرمايد:
«فعل صوم، مستحب و
ترك آن نيز- به اعتبار انطباق يك عنوان ارجح يا ملازم بودن يك عنوان ارجح- مستحبى
قوىتر است و در واقع در اينجا تزاحم مستحبين در كار است». ما از مرحوم آخوند سؤال
مىكنيم: آيا نهى تنزيهى متعلق به صوم روز عاشورا را چگونه حل مىكنيد؟ شما
نتوانستيد براى عنوان نهى راه حلى پيدا كنيد. حل اشكال: اين
اشكال را از دو راه مىتوان حل كرد و هركدام از اين دو راه را كه
نام کتاب : اصول فقه شيعه نویسنده : فاضل لنكرانى، محمد جلد : 5 صفحه : 393