انكار آن انكار تمام مقدمات و نتايج است.[1]

اكنون با اين روشنى بايد ديد، هگل پايه گذار ديالك تيك، چگونه اين اصل عقلى و بديهى را ناديده گرفته است و از وحدت ضدين و نقيضين دم زده است و در تحليل بحث خواهيد ديد كه اين اصل در استوارى و استحكام خود باقى است و آنچه را كه هگليسم و ماركسيسم نام آن را وحدت تضاد و يا جمع بين وجود و عدم نهاده اند، ارتباطى به اصل استوار ارسطويى ندارد.

نخستين لغزشگاه

نخستين لغزشگاه هگليسم و ماركسيسم اين است كه ميان تضاد منطقى و تضاد فلسفى تفاوتى نگذارده و اين دو نوع تضاد را كه فقط در اسم با هم شريك هستند، يكى گرفته اند، و اشتراك در لفظ، مايه اشتباه آنان شده است، در صورتى كه تضاد فلسفى، ارتباطى به تضاد منطقى ندارد. جهان طبيعت براساس تضاد فلسفى استوار است، و اگر چنين تضادى در جهان نبود از كاخ رفيع آفرينش، خبرى نبود، در حالى كه تضاد منطقى از روشن ترين محالات است كه تصور ابتدايى آن ملازم با تصديق آن است. براى اين كه خوانندگان گرامى از حقيقت اين دو نوع تضاد، آگاه گردند، نام يكى را، «تضاد منطقى» و نام ديگرى را «تضاد فلسفى» يا «تزاحم» مى گذاريم تا از اين طريق از هر نوع اشتباه مصون بمانيم.

اختلاف دو حالت يا دو صفت از يك شئ تضاد منطقى است،