است، در همان لحظه در مشام همان فرد خوشبو باشد، يا چيزى كه در ذائقه فردى شيرين است در همان لحظه، در ذائقه همان فرد تلخ و ترش باشد و هم چنين است گرمى و سردى يك آب نسبت به يك نفر در يك زمان. و اين نوع از تضاد را تضاد «منطقى» مى گويند.

تضاد در منطق، دو حالت مختلفى است كه به خاطر اختلاف و ناسازگارى با هم جمع نمى شوند، مانند اختلاف هاى كمّى و كيفى به گونه اى كه بيان شد. و اتحاد اين نوع از تضاد با توجه به شرايطى كه ياد آور شديم (در يك زمان و در يك مكان)، نه تنها در منطق ارسطو، ممتنع است بلكه اگر هگل و ماركس نيز از منطق ارسطو آگاهى داشتند آن را ممتنع مى شمردند.

اتحاد نقيضين

برخلاف تضاد، كه مربوط به حالات مختلف و غير قابل جمع جسم است، مقصود از نقيضين، بود و نبود يك شئ است، كه از آن به وجود و عدم شئ تعبير مى آورند، هر چيزى را كه شما در نظر بگيريد يا موجود است و يا موجود نيست، يا از هستى، بخشى دارد، يا ندارد، سرانجام از وجود و عدم خالى نيست در منطق ارسطو، به وجود و عدم، «به بود و نبود» يك شئ، نقيضين مى گويند، و وحدت و اجتماع آن ها محال مى باشد و اين مطلب آن چنان بديهى است كه در رأس همه بديهيات قرار دارد و پايه تمام تصديق ها و نظريات ديگر مى باشد، لذا آن را «ام القضايا» مى نامند.

اين كه مى گوييم اجتماع دو نقيض ممكن نيست مقصود اين نيست