مثلا پديده گياهى كه با صورت گياهى همراه است، تا عامل خارجى بر سر آن نزند و از كار نيندازد و پيرى و فرسودگى پيدا نكند صورت جديد راه باز نمى كند، بنابراين عامل حركت چيزى است و نقش تضاد چيز ديگر، تضاد هرگز ايجاد حركت نمى كند، تضاد مانع را از سر راه حركت برمى دارد، آن گاه عامل حركت، ماده را به سوى كمال و اخذ صورت ديگر مى راند.

دانشمندان طبيعى، در گذشته جهان را با عناصر چهارگانه كه هر كدام ضد (البته ضد فلسفى به معناى تزاحم) ديگرى است، تفسير مى كردند، عاملى از خارج از درون عناصر ايجاد حركت مى كرد، حركت ها مايه تصادم ها و تضادها مى شد و اگر حركتى در كار نبود و هر يك از عناصر سرجاى خود قرار داشت هرگز تضادى رخ نمى داد.

البته تضادى كه ماركسيسم آن را مايه حركت و علت آن مى داند همان تضاد درونى است و معتقد است كه ضد هر شىء از درون آن جوانه مى زند، و در سايه كشمكش حركتى به سوى كمال و سنتز برتر پيدا مى شود پس تضاد درونى علت حركت است.

اين سخن پندارى بيش نيست، گذشته بر اشكالات ياد شده در درس هاى قبل دو مطلب را يادآور مى شويم:

1ـ اين كه مى گويد: ضد هر چيزى از درون آن جوانه مى زند خود اين (جوانه زدن ضد) حركت است، علت آن چيست و اين حركت، چگونه قبل از بروز تضاد به وجود آمده است؟ به عبارت ديگر: ماركسيسم حركت ماده را به سوى تكامل، از طريق وجود تضاد درونى كه جوانه مى زند تفسير مى كند، و بروز تضاد را عامل حركت و