هم، توجيه مى كنند و مى گويند براى پيدايش يك پديده، علاوه بر علل اعدادى و قابلى، كه نام آن را «جريان سفلى» مى نامند، علت يا علل علوى لازم است كه ماده را به حركت آورده و صورتى پس از صورتى به آن ببخشد، و فعليتى ظاهر سازد.

فلاكت جدايى علم از فلسفه

نارسايى فلسفه هاى حسى و تجربى و به يك معنا علم جدا از فلسفه واقعى، بيش از آن است كه در اين بحث مطرح گردد.

اصولا فلسفه اى كه حاصل جمع بندى علوم تجربى باشد، نمى توان آن را فلسفه ناميد. اين نوع فلسفه ها شبيه دانش هاى كلى است كه در آن رشته هاى تخصصى به وجود نيايد، در اين صورت يك فرد مى تواند قانون كلى حاكم برانسان و حيوان و نبات را به عنوان يك مسئله علمى به دست آورد و در اين موضوع دست به تأليفى بزند.

مثلا تكامل در اين فلسفه، يك مسئله فلسفى است، زيرا تمام علوم از آن پشتيبانى مى كند و در حقيقت نتيجه جمع بندى گروهى از علوم است. ولى ما فعلا وارد اين بحث نمى شويم. و برخى از نارسايى هاى علم جدا از فلسفه را كه مربوط به بحث ماست يادآور مى شويم:

1ـ فلسفه علمى هرگز نمى تواند از طريق تجربه، اصل عليت را ثابت كند، زيرا عليت به معناى پيدايش چيزى از چيزى و وابستگى وجود معلول به وجود علت، چيزى نيست كه انسان آن را حس كند و يا در لابراتوار ببيند، زيرا حس فقط مى تواند توالى و پشت سرهم آمدن دو پديده را لمس كند، اما اين كه اولى علت دومى، و دومى وابسته به اولى هست، هرگز قابل اثبات با حس نيست.