محتمل بود، به او داده مى‌شود، و اگر گفت مال من نيست بنا بر احتياط واجب به فروشندۀ قبل از او اطّلاع داده مى‌شود، و اگر هيچ كدام از فروشندگان مدّعى مالكيّت نبودند، مالِ پيداكننده است و خمس آن بر او واجب مى‌شود، و همچنين است در موردى كه گنج در ملك ديگرى پيدا شود، اگر چه احتياط مستحبّ آن است كه همه را صدقه بدهد تا در مواردى كه بين خمس و صدقه مشترك است مصرف شود.

سيستانى : مسأله اگر در زمينى كه از ديگرى خريده يا با اجاره و مانند آن تصرّف كرده است، گنجى پيدا كند كه شرعاً متعلّق به مسلمان يا ذمّى نباشد، يا اگر باشد مربوط به زمانهاى بسيار قديم باشد، كه اين قدمت موجب عدم احراز وجود وارثى براى او بشود، مى‌تواند آن گنج را براى خود بردارد ولى بايد خمس آن را بدهد؛ و اگر احتمال دهد كه مال مالك قبلى است در صورتى كه بر زمين و همچنين بر گنج يا جاى آن به تبعيت زمين دست داشته است، بايد به او اطلاع دهد؛ پس اگر آن را ادّعا كند، بايد تحويل دهد و اگر ادّعا نكند، به كسى كه پيش از او مالك زمين بوده و بر او دست داشته اطلاع دهد، و به همين ترتيب به تمام كسانى كه پيش از او مالك زمين بوده‌اند و بر آن دست داشته‌اند، خبر دهد و اگر هيچ كدام، آن را ادّعا نكنند و نداند كه تعلّق به مسلمان يا ذمّىِ غير قديم دارد مى‌تواند آن را براى خود بردارد ولى بايد خمس آن را بدهد.

[مسأله 1810]

مسأله 1810 اگر در ظرفهاى متعددى كه در يك جا دفن شده مالى پيدا كند (1) كه قيمت آنها روى هم 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا باشد (2) بايد (3) خمس آن را بدهد (4) ولى چنانچه در چند جا گنج پيدا كند، هر كدام آنها كه قيمتش به اين مقدار برسد (5) خمس آن واجب است (6) و گنجى كه قيمت آن به اين مقدار نرسيده خمس ندارد.

اين مسأله، در رسالۀ آيت اللّٰه بهجت نيست

(1) سيستانى : اگر در يك زمان، در جاهاى متعدّدى، گنجى پيدا كند. .

(2) اراكى ، فاضل : روى هم 15 مثقال طلا باشد. .

خوئى ، تبريزى : روى هم 105 مثقال در نقره يا 15 مثقال در طلا باشد. .

نورى : روى هم 105 مثقال نقره سكه‌دار يا 15 مثقال طلاى سكه‌دار باشد. .

(3) نورى : بنا بر احتياط واجب بايد. .

(4) سيستانى : ولى اگر در زمانهاى مختلف گنج پيدا كند، پس اگر فاصله زياد نباشد، قيمت همۀ آنها روى هم بايد محاسبه شود و اگر فاصله زياد باشد، هر كدام جداگانه محاسبه مى‌شود.

(5) مكارم : خمس دارد و لازم نيست آنها را روى هم حساب كند.

(6) نورى : بنا بر احتياط خمس آن واجب است. .

[مسأله 1811]

مسأله 1811 اگر دو نفر گنجى پيدا كنند كه قيمت سهم هر يك آنان به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا برسد (1) بايد خمس آن را بدهند.

اين مسأله، در رسالۀ آيت اللّٰه بهجت نيست

(1) اراكى : به 15 مثقال طلا برسد. .