در لغت به معنى«هر چيز مشكل»است،زمينى كه عبور از آن به سختى انجام
مىگيرد«عَزاز»ناميده مىشود و نيز هر چيزى كه براثر كميابى،دسترسى به آن مشكل
باشد«عزيز»گفته مىشود،همچنين افراد نيرومند و توانا كه غلبه بر آنها«مشكل»يا «
غيرممكن»است«عزيز»هستند و هركجا كلمۀ عزيز بر خدا اطلاق مىشود،به همين معنى
است،يعنى هيچ كسى قادر بر غلبۀ او نيست و در برابر اراده و مشيت او محكوم
است و به تعبير ديگر،او هميشه غالب است و هرگز مغلوب نيست[***].
كلمۀ«اعزّ»به معنى«عزيزتر و نيرومندتر»آمده،چنان كه در
آيۀ 34 سورۀ كهف مىخوانيم:
أَنَا أَكْثَرُ مِنْكَ
مٰالاً وَ أَعَزُّ نَفَراً.«...من از نظر ثروت از
تو برترم و نفراتم نيرومندتر است»(ج 314/2،ج 428/12،ج 330/19.)
جمع«عزيز»به معنى«چيره دستان و ارجمندان»است.اين آيه در
ادامۀ داستان سليمان و ملكۀ سباست،ملكه با ملاحظۀ نامۀ
سليمان به مشورت پرداخت،اطرافيان او تمايل به جنگ نشان دادند در حالى كه ملكه
باطنا تمايل به اين كار نداشت،او چنين«گفت:
پادشاهان هنگامى كه وارد منطقۀ آبادى شوند آن را به فساد و
تباهى مىكشانند و عزيزان
[**]رَبُّ
السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مٰا بَيْنَهُمَا الْعَزِيزُ
الْغَفّٰارُ.«پروردگار آسمانها و زمين و آنچه ميان آن
دواست،پروردگار عزيز و غفّار»ص66/.
[***]
دربارۀ«عزيز رحيم»و«عزيز حكيم»به ترتيب رجوع شود:جلد192/15 و جلد
227/21(تفسير نمونه).