برات شب قدر است در ماه رمضان» [1] منه (رحمه اللّه).

[10]: حاشيۀ صفحۀ (16) متن كتاب

و بعضى از متصوّفه «كلمن» را مصحّف كلّ من- به ضم كاف و تشديد لام- مىداند و مىگويد كه: مراد از آن خداست [2].

قاصر گويد: بنابر احتمال تصحيف ممكن است كه بضمّ كاف عجمى و سكون لام باشد و اللّه يعلم، منه (رحمه اللّه).

[11]: حاشيۀ صفحۀ (17) متن كتاب

مستفاد از ظاهر اين حديث شريف آن است كه: حضرت عيسى- على نبيّنا و آله و (عليه السلام)- در آن وقت به حسب ظاهر در سنّى بوده كه قابل رفتن به مكتب و تعلّم بوده، و جواب دادن او معلّم را؛ از حيثيّت ظهور فهم و علم او بوده نه از حيثيّت صغر سن، و بنابراين؛ اگر نموّ آن حضرت به حسب ظاهر در هر روزى به قدر دو ماه مخصوص به روز اوّل ولادت بوده است، پس در هفتماهگى؛ نهماهه مىنموده است، و در آن حال قابل تعليم نبوده است، و اگر در هر روز مانند روز اوّل ترقى مىنموده، پس در هفتماهگى به صورت سى و پنج سالگى بوده، و از حدّ تعلّم و پسريّت و دست او را گرفتن و به مكتب بردن گذشته بود، و حال آن كه آن حضرت سى سالگى به آسمان رفت.

و به خاطر فاطر در رفع اين اشكال چنين مىرسد كه: آن حضرت بعد از روز ولادت نيز ترقّى مىنموده است لكن به كمتر از قدر دو ماه به طريقى كه در هفتماهگى واقعى به حدّ امكان تعلّم رسيده و از حد صبا و پسريّت نگذشته بوده است، و اللّه يعلم، منه (رحمه اللّه).

[1] امالى صدوق: 32 حديث 1.

[2] در مظانّش نيافتيم.