از دشمنان ايشان تبرّا كن زيرا كه بىتبرّا درست نيست، و بعد از آن برو به جنگ شانه سر، كه آن نفس امّاره است، با او جنگ؛ جهاد اكبر است چنانچه حضرت امير المؤمنين (عليه السلام) در وقتى كه از جهاد و غزوات مراجعت مىنمود مىفرمود كه: «رجعنا من الجهاد الأصغر إلى الجهاد الأكبر» [1].

امّا بايد دانست كه نفس به چهار قسم است: اوّل: امّاره، دويم: لوّامه، سيّم: ملهمه، چهارم: مطمئنّه، امّا نفس امّاره: آتشى است و آن نفس كفّار است، و لوّامه: بادى است و آن نفس مؤمنان است، و ملهمه: آبى است و آن نفس اولياء است، و مطمئنّه: خاكى است و آن نفس انبياء است.

«شانه سر غوغا كند» يعنى: نفس امّاره سركشى و نافرمانى كند، و از اطاعت و عبادت تو را بازدارد و نتوانى او را مقهور سازى، زيرا كه طينت او را به صورت خصومت سرشتهاند، پس استيلا و غوغا به حدّى رسد كه پوست به ... واكند، يعنى: چندان طغيان كند كه پوست ترا بكند، چنانكه ضرب المثل است كه هرگاه شخصى آزار بسيار بكشد گويد: چندان آزار كشيدم كه پوستم كنده شد.

پس در آن حالت چاره آن است اى پسر من! برو به حوض توتيا خود را بشوى و زود بيا، يعنى: اوّل توبه و انابه كن و با آب استغفار سر و پاى خود را بشوى تا آن كه خداى تعالى تو را بيامرزد و تو را از نجاست معصيت و پليديها و چركها پاك گرداند، زيرا كه نجاست گناه ازاله [2] نمىشود مگر به آب چشمۀ چشم، و در حوض توبه غسل كن! زيرا كه عبادت بىتوبه و انابه مقبول نيست، و توبه مقدم است بر عبادت چنانكه حق تعالى در قرآن مجيد فرموده: التّٰائِبُونَ الْعٰابِدُونَ [3] و جمعى كه توبه كنند و حرام نخورند خداى تعالى ايشان را به آتش دوزخ عقوبت نكند.

اى فرزند تو جدّ و جهد كن تا در شبهه نيفتى و خود را به دست خود در مهلكه

[1] جامع الأخبار: 269 حديث 729.

[2] حجرى: پاك.

[3] توبه (9): 112.