و حكايت ابن المقفع و رفقاء او در اين مقام معروف است بين الاعلام [1]، و بسط الكلام در اين مقام محال است بر محالّش از كتب تفسير و سير و كلام، و اللّه العالم، منه (رحمه اللّه).

[4]: حاشيۀ صفحۀ (9) متن كتاب

به كسر كاف و لام، كارد كوچك مثل قلمتراش.

حرف نوشته به دل طفل خورد * * * كز لك و نيسان نتواند سترد

منه (رحمه اللّه).

[5]: حاشيۀ صفحۀ (11) متن كتاب

ظاهر آن است كه: تفسير ضارّ به نافع قرينه است بر تجوّز در ضارّ، زيرا كه ضرر به معنى حقيقى عين ظلم است، و مراد به آن در اينجا فعلى است كه به حسب ظاهر ضرر مىنمايد و در واقع محض خير است، مانند: امر به قصاص و حصول امراض و آلام هرچند از براى اطفال و مجانين باشد، زيرا كه: در آنها نظام عالم است با كفّارۀ گناه يا رفع درجه، يا نفع والدين و امثال ذلك، و از اين قبيل است قول حق تعالى وَ جَزٰاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهٰا [2]، فليتأمّل. منه (رحمه اللّه).

[6]: حاشيۀ صفحۀ (11) متن كتاب

از ظاهر اين حديث شريف مستفاد مىشود جواز تكلّم به ما لا يعنى، و سؤال از آن و جواب از آن، و حال آنكه شيخ صدوق (رحمه اللّه) در مجالس روايت كرده است از حضرت امام حسين (عليه السلام) كه: «حضرت امير المؤمنين (عليه السلام) گذشت بر شخصى كه تكلّم مىنمود به فضول كلام- يعنى: به كلامهاى بيكاره- پس حضرت امير (عليه السلام) برابر او ايستاد و فرمود: «اى

[1] الخرائج و الجرائح: 2/ 710 حديث 5، احتجاج: 2/ 377، بحار الأنوار: 17/ 213 حديث 19.

[2] الشورى (42): 40.