عهدۀ وجه برآيد.

سؤال ثم [540]:

شخصى زنى برده و در ضمن العقد شرط نموده كه آن زن را از خانه بيرون نبرد، آيا مىتواند كه خلاف شرط كند؟

جواب:

شرط مذكور شرعا لزوم ندارد، و حملش بر شرط عدم اخراج از بلد- بر تقدير تسليم لزوم آن- قياس مع الفارق است.

سؤال ثما [541]:

هرگاه عاقله ادّعاى فقر نمايد و ورثه انكار كنند، چه بايد كرد؟ بر تقدير ثبوت، آيا ديت ساقط مىشود، يا مهلت بايد داد تا وقت غنى و در اين بين مقدور را بايد أدا نمايد؟ و همچنين هرگاه بعضى از ورثه صغير يا فقير باشند، عاقله مىتواند متوجّه اخراجات او شود يا نه؟

جواب:

ديت از عاقله در سه سال گرفته مىشود، در آخر هر سالى ثلثى، و چون عاقله دعوى فقر كند؛ به نحوى كه در دعوى قرضدار طى مىشود طى بكنند، و زائد بر نفقۀ واجبۀ او و عيال واجب النفقه- در روز مطالبه- از او مىگيرند هرچند كم باشد، و هرگاه تواند كه متحمّل نفقۀ صغير گردد بايد آن قدر را از او بگيرند و از ديت حساب نمايند، و بر تقدير استمرار إعسار تا انقضاى مدّت ديت از او ساقط و به امام تعلق مىگيرد، ليكن اينها همه در صورتى است كه خطاء جنايت به بيّنۀ شرعيّه ثابت شود يا ورثه با بلوغ و رشد معترف به آن باشند، و الّا إقرار عاقله- در صورت عدم امكان أخذ ديت از او- حجّت بر ورثه نمىشود، و ديت را از جانى مىگيرند.

سؤال ثمب [542]:

زيد ملكى از عمرو در مدّت معيّنه اجاره نموده كه در آن خانه و أعيان بسازد، پس در آنجا إحداث أعيان نموده و متصرّف بوده، و حال مدّت اجاره منقضى شده آيا موجر را مىرسد كه مستأجر را إجبار بر إزالۀ اعيان محدثه نمايد، يا موافق ضابطه حساب؛ مستأجر را مىرسد كه موافق تصديق أهل خبره قيمت اعيان محدثه را از موجر بگيرد و ملك را واگذارد