و مسموع شد كه بعضى از افاضل متأخرين مهندسين دايرهاى وضع نموده از براى اين لغز و آن را به بيست و هشت طريق حلّ نموده، يكى از آنها آن است كه شاعر جواب گفته.

و ديگر- كه بهتر است از همه- آن است كه: از طلا خمس مثقال بوده و از هر يك از مرواريد و لعل دو خمس مثقال [1] [* 46].

سؤال ثكد [524]:

حدّ فرسخ شرعى و ذراع شرعى و شبر شرعى را بيان نمايند؟

جواب:

فرسخ شرعى عبارت است از سه ميل كه هر ميلى هزار باع باشد،

و مرواريد مثقالى 18 دينار و طلا مثقالى 4 دينار؛ اين گوشواره را 20 دينار خريده است. محاسبه شود كه وزن و قيمت هر كدام از لعل، مرواريد و طلا چقدر بوده است؟

جواب معمّا به اين صورت مىباشد: وزن لعل ثلث مثقال و ثمن مثقال است يعنى:

مثقال 24/ 11 8/ 1+ 3/ 1 بنابراين قيمت لعل در گوشواره 75/ 13 دينار مىشود:

75/ 13 42/ 11* 30

وزن مرواريد (لؤلؤ) يك دانگ (يعنى: يك ششم مثقال) و ثمن مثقال است يعنى:

مثقال 42/ 7 8/ 1+ 1/ 6

بنابراين قيمت مرواريد در گوشواره 25/ 5 دينار مىشود:

25/ 5 24/ 7* 18

وزن طلا ربع مثقال است كه قيمت آن يك دينار مىشود كه جمعا قيمت گوشواره 20 دينار مىگردد:

دينار 20 1+ 25/ 5+ 75/ 13

[1] محاسبۀ آن به اين روش است: وزن طلا خمس مثقال است كه مىشود 8/ 0 دينار:

دينار 8/ 0 5/ 4 5/ 1* 4

وزن لعل دو خمس (5/ 2) مثقال است كه قيمت آن 12 دينار مىشود:

دينار 12 5/ 2* 30

وزن مرواريد هم 5/ 2 مثقال است كه قيمت آن 2/ 7 دينار مىگردد:

2/ 7 5/ 2* 18

مجموع اينها 20 دينار مىباشد 20 2/ 7+ 12+ 8/ 0