بلكه زمينش هرگاه نيز وقف باشد تا باقى است؛ بر وقف [1] باقى است، و اللّه العالم.

سؤال تيج [413]:

لعن بر يزيد و شيطان ... و امثالهما چه نفعى به لاعن و چه ضررى بر ملعون دارد؟

جواب:

محتمل است كه در آن همين نفع لاعن باشد از اين حيثيّت كه امتثال امر شرع نموده چنانكه در صلوات و سلام فرستادن بر ملائكه و معصومين است و احتمال دارد كه در آن نيز ضرر ملعون باشد و به آن سبب عذابش زياده گردد.

و تحقيق اين مرام به قدر گنجايش فرصت و مقام آن است كه: جناب اقدس بارى [2]- جلّ شأنه و عظم برهانه- به علم ازلى و انكشاف لميزلى مىدانست كه عمرو- مثلا- در فلان وقت با وجود عقل و شعور و تكليف خواهد كرد فلان كار قبيح را، كه در كردن و نكردن آن كمال قدرت و اختيار خواهد داشت و آن كار فى حدّ ذاته ممكن و وجود و عدمش على السويه است و فاعل مذكور نظر به قوّۀ شهواتيّه و ميل طبيعت شيطانيّه و بواعث و زواجر نواهى و اوامر، در كردن و نكردن آن متحيّر و متخيّر خواهد بود [3] و بالأخره مختارا يك طرف را ترجيح خواهد داد، زيرا كه محال است كه ممكن هيچ يك از وجود و عدمش ترجيح نيابد و هم موجود باشد و هم معدوم، زيرا كه وجود و عدم نقيضانند و استحالۀ اجتماع نقيضين بديهى اوّلى است.

پس هرگاه مكلّف مذكور به سوء اختيار ترجيح دهد فعل قبيحى را كه شرع اقدس فاعلش را لعن نموده است و اذن در لعن او داده عقابى كه جناب

[1] ه: وقفيّت.

[2] ب: الهى.

[3] ه: گشت.