و امّا غير از نماز و واجبات غسل از ساير امور متعلقه به تجهيز ميّت مثل ازالۀ نجاست و كفن كردن و دفن نمودن، پس موافق مشهور نيز حرام است أخذ اجرت بر آنها و حكم به تحريم اشكال دارد، مگر آنكه إجماعي باشد، لكن بر تقدير حرمت ضررى به صحّت آنها ندارد هرگاه صحيح به عمل آمده باشد و أخذ اجرت بر خصوص مستحبّات مثل تليين [1] اصابع و شستن ترقوه صدر و مستحبّات كفن مثل عمامه و رانپيچ و پستان بند و قبر را زياده بر قدر واجب كندن- مثلا- ضررى ندارد، و اللّه العالم.

سؤال شعط [379]:

هرگاه ميّتى را بدون غسل و كفن و نماز دفن كرده باشند، يا بعد از دفن معلوم شود كه بر دست راست رو به قبله دفن نشده است چه بايد كرد؟

جواب:

نماز را بر سر قبرش مىكنند بالإجماع، و هرگاه ظنّ غالب به هم رسد كه از هم پاشيده، يا به حركت دادن از هم خواهد پاشيد حركت ندهند و بر حال خود گذارند، و إلا در جواز نبش قبر از براى تدارك آنها خلاف است و مشهور جواز است و خالى از قوّت نيست به شرطى كه با امكان فعل ترك آنها شده باشد از روى عمد يا سهو، و امّا در صورت سقوط تكليف قبل از دفن پس أظهر عدم جواز است، و اللّه العالم.

سؤال شف [380]:

مىگويند: كسانى كه در عالم ارواح با هم آشنا بودهاند در اين عالم نيز آشنا مىباشند و كسانى كه در آن عالم از هم متنفّر [2] بودهاند در اين عالم نيز متنفّر 3 خواهند بود و حال آنكه مىبينيم جمعى را كه گاهى با هم صحبت مىدارند و گاهى از هم متنفّرند 4؟

[1] يعنى نرم كردن، نرم گردانيدن.

[2] و 3 الف: متفرّق.

[3] 4 الف: متفرّقند.