به آنكه ملك ديگرى باشد، يا وقف باشد بر غير او، يا وقف عام باشد و اجاره نكرده باشد، پس اگر اعيانى در آنجا ندارد حقى ندارد مطلقا، و اگر اعيانى دارد؛ لكن آن را معطل گذاشته و به تعمير و احياء نپرداخته؛ نيز حقى ندارد، و ديگرى مىتواند كه آن اعيان را از آنجا ازاله نمايد و به نهج شرعى در آن تصرّف نمايد.

سؤال رط [209]:

آيا زوجه از املاك و زمين زوج ارث مىبرد يا نه؟

جواب:

اظهر آن است كه: زوجه خواه ذات ولد باشد از زوج يا نه، از زمين و املاك زوج ارث نمىبرد، نه از عين آن، و نه از قيمت آن، بلى ارث مىبرد از قيمت آلات آنها كه نقل نتوان كرد، مانند: چوب و سقف و درهاى منصوب و سنگ و خشت و آجر و امثال اينها [1]، و از أعيان منقولۀ از زرع و ثمر درخت و سنگ و آجر و در چوبى كه هنوز به كار نگذاشتهاند [2]، يا در حين موت خراب شده باشد، بلكه هرگاه قبل از تقسيم نيز خراب شود، از عين آنها مانند ديگران ارث مىبرد، لكن احوط از براى بالغين رشيدين ورثه آن است كه نسبت به حصّۀ خود؛ از زمين با زوجه مصالحه نمايند، يا بالمرّة دست بردارند.

سؤال رى [210]:

جمعى را طائفۀ تركمان يموت اسير كردهاند، بعضى از حكّام و اعيان؛ در تفحّص حال ايشان برآمده، قشون متعاقب ايشان فرستاده، ايشان به راه بيابان رفتهاند و بدست نيامدهاند، و بعد از مدتى جمعى از تركمانيه اسير شدهاند، و بعضى از ايشان تحقيق حال اسراى سابق نمودند؛ كه همگى كشته شدند و استشهاد از جمعى از مؤمنين «چمن بسطام» گرفتهاند در اين باره، و ارسال خدمت ملازمان صاحبىام گرديده، ملاحظه فرمايند كه حال زنهاى آن بيچارهها چه خواهد شد، و حال آنكه نفقه ندارند و خواهش شوهر دارند.

[1] ه: اينها كه كار گذاشته باشند.

[2] الف، د: نگذاشته باشند.