اشرفى فندقى [1]، يا قزلباشى قديم كه هر يك نيز چهار دانگ و نيم مىباشد؛ هفت هزار عدد حويزه مىشود- كه هفتاد تومان فضّى- به سكّۀ حويزه- مىشود [2]، و در شبه عمد؛ هرگاه شتر دهند؛ سى و سه شتر ماده پا در سه سال، و سى و سه شتر ماده پا در چهار، و سى و چهار شتر ماده پا در آبستن شش است.

و در خطا هرگاه شتر دهند- بنابر اشهر اظهر- بيست شتر مادۀ پا در دو سال است، و بيست شتر نر پا در سه سال است، و سى شتر مادۀ پا در سه، و سى شتر مادۀ پا در چهار، كه مجموع شتر در هر يك از قتلها؛ يك صد مىباشد، و به حسب سن تفاوت دارند، و در ساير اجناس ديت؛ مثل همديگرند، و ديت زن؛ نصف ديت مرد است در همۀ اجناس، و ديت عمد و شبه عمد بر قاتل است، و ديت خطا بر عاقله است، و ديت عمد در يك سال، و شبه عمد در دو سال گرفته مىشود، و ديت خطا در سه سال، در هر سالى ثلثى از آن.

و در هر جائى كه ديت دادن لازم باشد، در تعيين جنس و مقدار آن- از امور مذكوره- اختيار با دهنده است نه گيرنده، و اگر قتل در ماه حرام باشد- كه ذو القعده و ذو الحجّه و محرم و رجب است- يا در حرم مكه واقع شود، و آن عبارت است از چهار فرسخ شرعى در چهار فرسخ از شهر مكه و حوالى آن؛ كه ميلهها از براى تعيين حدود آن نصب نمودهاند، در هر يك از اين دو صورت يك ديت و ثلث ديت بايد بدهد، و اگر در حرم و ماه حرام هر دو باشد، بعضى گفتهاند كه: يك ديت و دو ثلث ديت واجب مىشود [3]، و اين قول موافق احتياط است بلكه خالى از قوة نيست، و زياد شدن ديت مخصوص به قتل نفس است،

[1] هر سكه طلاى ايران و اشرفى سه جور است، يك تومانى، پنج هزارى و دو هزارى [بزرگ، متوسط و كوچك] (لغتنامه دهخدا: 7/ 2656) و اشرفى فندقى كنايه يكى از آنهاست.

[2] ج، د، ه: باشد.

[3] خلاف شيخ طوسى: 5/ 223 مسأله 7. مرحوم شيخ اين قول را از ابن عباس نقل كرده و سپس مىگويد: مخالفى براى ايشان نيست.